အကြာရမျှာၚ်လွဟ် (သ္ကုတ် ၁၀)

ဗတာၚ် (တိထဝ်ရာ)

ပေါဲပြိုၚ်ပ္ကာန်ဝွံ သ္ပအဓိကကဵု ကေတ်မာန်ညးသ္ကအ်၊ ပၠံၚ်ညးသ္ကအ်ကျဇၞးတုဲ ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ရောၚ်။ ပြိုၚ်ပ္ကာန်ညးသ္ကအ် သ္ပမိတ်သဟာဲ၊ ဆက်မိတ်တံဂှ် အောန်တဴကွေံရ။ ပဵုနူဂှ်ပၠန် ပေါဲပၠံၚ်အဝဵု၊ ပၠံၚ်တိဍာ်မ္ဂး ပိုဲမၞိဟ်တံ သ္ဒးစကာ ပ္တိတ်အစောန်ဇြဟတ်နာနာသာ်တုဲ ပရိယာဲဥပါဲလေဝ် ဂၠိုၚ်သန်ကွေံရ။ “သၞဒှ်မိတ် မိတ်ဒှ်သၞ”၊  “သၞဟာ မိတ်ဟာ ဗ္စာရဏာ ဟွံဒး” ရ။  သၞလေဝ် ဒှ်မာန်၊ မိတ်လေဝ် ဒှ်မာန်ဖအိုတ်ရ။ ဗီုပြၚ်ထေၚ်ခယျလဝ်တံ ဟွံကတဵုဒှ်တုဲ ဗုှီဟွံ တော်ဆလဝ်တံ ကတဵုဒှ်မာန်ဒၟံၚ်ဖအိုတ်ရ။

တွဵုရးကရေၚ်

အခိၚ်ဟွံရုဲ  ဒၞာဲဟွံရုဲ ပၞာန်ဟွံ စၟဳလဝ်တံ မံက်ခတဝ်တိုန်မာန်ဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ် ဒှ်ကြက်သဘာဝ ဇၟာပ်ပၞာန်၊ ဇၟာပ်ပေါဲပြိုၚ် ပ္ကာန်ရောၚ်။ ကိုန်ဂစိုတ်ဟွံမွဲ၊ နဲကဲဗျူဟာ ဇြိုဟ်နက်အိုတ်ဂှ် ဒှ်ပရေၚ်ပၞာန်၊ ပရေၚ်ပြိုၚ်ပ္ကာန်ရ။

ရံၚ်ကေတ် ဒဒှ်ပရေၚ်ဍုၚ်ပိုဲတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ် ဗီုပြၚ် ပရေၚ်ပြိုၚ်ပ္ကာန်ဗီုဂှ်ကီုရ။ နူစ ဒပ်ပၞာန်ထိၚ်အဝဵု ၂၀၂၁ တုဲ ပဍိပက္ခပၞာန် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ် ဗီုပြၚ်နာနာသာ်ရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ပ္ဍဲတွဵုရးကရေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲကဵု သကိုၚ်တံဂှ် ပေါဲဗ္တိုက် ဂၠိုၚ်တိုန်တုဲ ပ္ဍဲတွဵုရးကချေၚ်လေဝ် ပေါဲပၞာန်ကတဵုဒှ်ဒၟံၚ်ရ။

ပြဟ်ဟ် ပ္ဍဲဂိတုအံက်တဝ်ဗါဏံ ပဍိပက္ခပၞာန် ကတဵုဒှ်လဝ် (၂) ၜါဒၞာဲဂှ် သီုညးဍုၚ်ကွာန်၊ သီုကောန်ပၞာန် ချိုတ်၊ ဂိအာ ဗွဲမဂၠိုၚ်။ ပၞာန်တိုက်ကီု စကာသီုက္ၜၚ်ကျာကီုတုဲ သီုကောန်ပၞာန်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်၊ ဌာန်ရုၚ်စမြိုၚ်တံ ထောၚ် သရိုဟ်လီုလာ်ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။

ပေါဲဗ္တိုက်လုပ်ဍုၚ်ကံကြိက်

ပ္ဍဲဂိတုအံက်တဝ်ဗါ ၂၁၊ သၞာံ ၂၀၂၂ ဂှ် ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ကရေၚ် လုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်ကံကြိက် နကရောၚ် ပၞာန်ပံၚ်ကောံ သီဍုၚ်ရ။ သ္ကိုပ်ဗဵုသဝ်နဒါမျ၊ သဝ်ကျဝ်တိတ်တံ က္ဍိုက်ပ်တုဲ ကရောၚ်ပၞာန်ပံၚ်ကောံ ကောန်ပၞာန် ကရေၚ်ကဵု ဒပ်ပဳဒဳအေဖ်တံ လုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်ကံကြိက်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ညးတံ သီလဝ်ဒၞာဲ နူအခိၚ်နူဂယး  စဵုကဵု စိုပ်အ ခိၚ်သဝ်တ္ၚဲရောၚ်ဂှ် ရေဒဳယဝ်သၠးၜးအာယှ (RFA) သ္ဂးတဴ ပ္ဍဲပရိုၚ်ရ။ မွဲလပါ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳဗၟာတံ စကာ လွဟ်ဇၞော်၊ သီုကၠုၚ်ကဵု က္ၜၚ်ကျာတုဲ ကလေၚ်ပန်ညးသ္ကအ်ဂှ် သီုၜါလပါ် ဂိချိုတ်မွဲစိဟွံတီ၊ ညးဍုၚ်ကွာန် ချိုတ်အာ (၄) တၠ၊ ဒးအာဝပ် (၂၁) တၠ အကြာပေါဲဗ္တိုက်ဂှ်ရောၚ် လလောၚ်လဝ် ပ္ဍဲပရိုၚ်ရ။

မဳဒဳယာလ္ပါ်ဂကောံဒစဵုဒစး ဟီုဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်တံ လုပ်သီထောံ အပ္ဍဲဍုၚ်ကံကြိက်ဂှ် စဵုကဵု အခိၚ်သဝ်တ္ၚဲသ္ဂးရ။ ကရောၚ်ပၞာန်ဒပ်ဒစဵုဒစးတံ လုပ်ပန်ဒၞာဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု ရုၚ်အလဵုအသဳတံတုဲ သီထောံဗ္ဒိုပ်ကဵု စမြိုၚ်ရုၚ်အလဵုအ သဳတံ လပါ်နူဂယး၊ ထိၚ်ဒဝ်လဝ် ပွိုၚ်မွဲတ္ၚဲတုဲ ကလေၚ်ဆုတ်တိတ်အာရ။ ပရိုၚ်ဏံ ဇေတ်ဟာ ဟွံတီကၠး။ ဆ္ဂး တော်ရံၚ် ဗီုပြၚ်ပရေၚ်ပၞာန်ကဵု အကာဲအရာတိဍာ်မ္ဂး ဒၞာဲဇကုသီဂွံလဝ်ဂှ် ဖျေံဒပ်အခိၚ် လအ်ဟွံထေက်ရ။   ထေက်ကဵု ဒးသီဂဇအ်လဝ် ဗွဲမလအ်လ ဟွံသေၚ်ရ။ တုပ်တဴ ကဵုအခိၚ်ကု ဒပ်သၞတံရောၚ်။ အခိၚ်ဒပ်ကရောၚ် ပၞာန် ဆုတ်တိတ်ဂှ် ဒပ်အလဵုအသဳတံ ကၠတ်မၚ်ဒၟံၚ်လ္ပါ်ဂၠံၚ်ဇကုတုဲ ဒးဒုၚ်ပန်အာ၊ ဂိအာဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ် ညး ဍုၚ်ကွာန် ဇရေၚ်ဒေသတံ  သ္ဂးကၠုၚ်နွံရ။

အကြာဂှ် စကာက္ၜၚ်ကျာပၞာန်တုဲ ထောံဖျေံမခတိုဟ် ဇရေၚ်ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက်ကီု ဒေသကြပ်တံဂှ်ကီုတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန် ကရေၚ်တံ သ္ဒးကၠုၚ်ဘဲကီု သ္ဂောံမိၚ်ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်ဒေသတံ ဟီုဂှ် ပေါဲဗ္တိုက်ဝွံ ဇကုခၠိုၚ်လုပ်အာ ပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞတံ မၚ်ဒၟံၚ်တုဲ မၞိဟ်ဇကု ဂိလေၚ်အာ၊ လပါ်သၞကီု လပါ်ဇကု ချိုတ်ဂိအာ မွဲစိဂှ်  ဟွံတီကၠးရ။  သဝ်ယှေဝ်မဳဒဳယာတံ ပ္တိုန်လဝ်ဂှ် ကရောၚ်ပၞာန်ပၠန်ဂတးတံ သ္ဂောံပလီုဏာ ရုၚ်အလဵုအသဳ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံမာန်သ္ဂးတဴရ။

ပ္ဍဲအံက်တဝ်ဗါ ၂၃၊ ၂၀၂၂ ဂှ် ဒပ်ပၞာန်တံ ထပ်ဂုဲကၠုၚ်နပၞာန်ကျာတုဲ ကလေၚ်ပန်ဒၟံၚ် ဒၞာဲဂကောံပၠန်ဂတးတံ ကေၚ် ဗဒဗဒါဲလဝ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဆဵုဒၟံၚ်ဒဒိုက်ဇၞော်ကဵု ဇြဟတ်ရ။

အကြာဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု ဒပ်မၚ်ပယျဵု (BGF)  တံ ထပ်ဗပေၚ်ဇြဟတ်တုဲ ကလေၚ်ထိၚ်လဝ် ပရေၚ်ဂီုကၠီု ဂၠံၚ်ကွဳ စက် ကံကြိက်-မြဝတဳတုဲ ဂၠံၚ်ကွဳစက်ဝွံ ကလေၚ်ပံက်တိုန်မာန်ရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်မြဝတဳဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဗပေၚ်ဇြဟတ်တုဲ ထိၚ်လဝ်ပၠန် ဂွံပရိုၚ်ရ။ မွဲလပါ်ပၠန်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ပံၚ်ကောံကရေၚ်ကဵု ဂကောံပဳဒဳအေဖ်တံ လုပ်ပန်ဗ္ဒိုပ်ပၞာန်ဗၟာ ပ္ဍဲ ကွာန်ကျာ်ဍုၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်လှာဒကှ် ပ္ဍဲဂိတုအံက်တဝ်ဗါ ၂၈ ရ။ သီဂွံဗ္ဒိုပ်တုဲ ဂိချိုတ် ဗၞတ်လဵုဒှ်မာန်ဂှ် ဟွံတီကၠးရ။

ညးမပါ်ပါဲ ဗျူဟာပၞာန်မွဲတၠဟီုဂှ် ညးလးဗျူဟာသီဍုၚ် ကံကြိက်တုဲကၠုၚ်ဏံဝွံ ဂွံဖျေံလဝ်ဗီုပြၚ် ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ် ဟွံမွဲ။ နပၟိက်ဆန္ဒ မိက်ဂွံသီဍုၚ်တုဲ ပြေၚ်ပၞာန်ရောၚ်သ္ဂးရ။ ကရောၚ်ပၞာန်ကံကြိက်ဝွံ ညးတာလျိုၚ် အဆံၚ်လ္တူ ကေအေန်ယူတံ ဖျေံလးဗျူဟာနကဵုအစဳအဇန် ဗွဲမဍိုက်ပေၚ် ဟွံသေၚ်။ နဂကောံပါ်တိတ်နူ ကေအေန်ယူ ရောၚ် ဍိုက်ဏာဒပ် သ္ဂးတဴရ။ ဒဒှ်ဏံရောၚ် ထေက်ကဵု ဒးကေတ်ခန်လ္ၚတ်တုဲ ပ္တိုန်ထၜးဏါရ။

က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကရေၚ်တံ ချိၚ်လဝ်ကၠောန် သဘၚ်သဳကၠဳဗော်ကေအေန်ယူဂှ် ဟိုတ်နူပေါဲပၞာန် ဂဵုထၞာန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲ ဒေသက ရေၚ်တုဲ ညးတံ ထပ်ဖျုဲထောံလဝ်ပၠန်ရောၚ် သ္ဂောံတီကေတ်ရ။

ပေါဲဒပ်ပၞာန်ကချေၚ်ပေၚ် ၆၂ သၞာံ

ပ္ဍဲဂိတုအံက်တဝ်ဗါ ၂၄၊ ၂၀၂၂ ဂှ် ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳတံ လုပ်ထောံကမ်ခတိုဟ်နပၞာန်ကျာ ဒၞာဲဖလာတ် ဒပ်ပၞာန်ကချေၚ် ဇရေၚ်ဍုၚ်ဖါကာတ်၊ အနာန်ပါရ။  အဃော ရဲဂကောံပၠန်ဂတးကချေၚ်တံ ကၠောန်ဒၟံၚ် ပေါဲသ ဘၚ်စၟတ်သမ္တီ တ္ၚဲဒက်ပ္တန် “ဗော်သၠးၜးကချေၚ်” (KIO) ပေၚ် ၆၂ သၞာံ ဒၞာဲမှောံဒပ်လၟိဟ် (၉) ဒပ်ပၞာန်ကချေၚ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကျာဗၟာတံ လုပ်ပန်ဖျေံဗီုခတိုဟ်ရ။

ၜဳၜါသွာၚ် (မြစ်ဆုံ) ဍုၚ်ကချေၚ်

ဒပ်ပၞာန်သၠးၜးကချေၚ်ဝွံ စပတန်ကၠုၚ် အခိၚ်အလဵုအသဳဖဆပလ သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်ဥုနု ပညပ်ကၠုၚ်သၞောဝ် “ဘာ သာကၟိန်ဍုၚ် မဒှ်ဗုဒ္ဓဘာသာ” ရ။ ကချေၚ်တံ ဒုၚ်တဲဟွံမာန်တုဲ စတိတ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ပ္တန်ကၠုၚ် ဒပ်ပေၚ်ကၠောံ ၆၂ သၞာံရ။

အခိၚ်မၞိဟ်ကောံဒၟံၚ် သဘၚ်စၟတ်သမ္တီ ပၠန်ဂတးဂှ် ကောန်ပၞာန်ကီု၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တိုန်စိုပ်တံကီု ကောံကလောံ ဒၟံၚ်တုဲ ပ္ဍဲဖလာတ်သဘၚ်ကၞာဂှ် မၞိဟ်ချိုတ်အာ၊ ဒးအာဝပ် ပေၚ်လၟိဟ်ကၠံရ။ လ္ပါ်ဂကောံပၠန်ဂတးတံဟီုဂှ် ဒပ်ပၞာန် ဗၟာ ပန်ပလီုစုတ်ဒၞာဲ ကောံကလောံဒၟံၚ် ပ္ဍဲပေါဲသဘၚ်သ္ဂးရ။ အလဵုအသဳပၞာန် သောၚ်ကလး လလောၚ် ပ္တိတ်ပ ရိုၚ်ဂှ် မွဲဗီုရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာန်တံ လုပ်ထပက်ပၞာန် နဒပ်ပၞာန်ကျာ ဒၞာဲရဲသပုန်တံတုဲ ညးမချိုတ်အာတံဂှ် ညးတာ လျိုၚ်ဂကောံကချေၚ် သ္ကိုပ်ဗျူဟာ၊ အကြာပ်သ္ကိုပ်ဗဵု၊ ကောန်ပၞာန်၊ သီုဒပ်စဵုဒၞာ ပဳဒဳ အေဖ်၊ သီုရဲဂကောံ အေန် အေဝ်ဒဳ၊ ညးပူဗိုၚ်တံရောၚ် သ္ဂးရ။

သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ် ဂကောံပၠန်ဂတးကချေၚ်မ္ဂး KIO ဝွံ ဆဵုဂ္ဗကြံၚ် ပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပၞာန် သီုဆက်ဆောံ မဟာ မိတ် နဲကဲဗျူဟာဍိုဟ်ကေက် မွဲရ။ ကုဂကောံရပ်လွဟ် ဒေသဆက်စပ်ဇကုကဵု လ္တူသၞတံဂှ်လေဝ် ဝေၚ် ပရေၚ် ပၞာန်၊ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သီုၜါလပါ် ဇိပ်ဂၠိပ်စီုသ္ကီုရ။

ဒပ်ပၞာန်ညးတံ ဒြဟတ်နွံဒၟံၚ် ဗၞတ် (၁၂,၀၀၀) တုဲ ကောန်ပၞာန်ကချေၚ်တံဂှ် ဖျေံသ္ဇိုၚ် ထိၚ်ဒဝ်လဝ် ပရေၚ်အုပ် ဓုပ်ညးတံ၊ ပြေၚ်ရေၚ်လဝ်ဒပ် သ္ဂောံစဵုဒၞာတိဍာ်ဇကု ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ရ။ ညးတံ စှေ်စိုတ် ဒုၚ်တဝ်စၞေဟ် ပၞာန်တိုက်ကု ဒပ်အလဵုအသဳဗၟာတံ မာန်ရ။ ညးတံ ဒးစွံသတိ ဒးဂွိၚ်တဴမွဲဂှ် ပၞာန်ကျာမွဲဂကူရဟေၚ် သာ်ဝွံ အဳဒိတ်မိရာန်တ် ညး မပ္တန်လဝ် ဂကောံ Project Maje သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။ အဳဒိတ် မိရာန်တ်ဝွံ ဒှ်ညးဗြဴကောန်ဍုၚ်အမေရိကာန်တုဲ လုပ်ဝေၚ်လဝ် တိဍာ်ပၠန်ဂတးဍုၚ်ဗၟာ စပတံနူသၞာံ ၁၉၈၀ ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲရ။ သီုညးကေၚ်စှေ်ဝေၚ်လဝ် တိဍာ်ဗော်ဍုၚ် မန်တၟိ၊ စှေ်ကၠုၚ်  ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်သၠုၚ်ကျာ ကရောမ်ဒပ်ပၞာန်ညးဗြဴမန်တံရောၚ်။

မတ်သာ်တ္ၚေက် ပ္ဍဲဍုၚ်ကချေၚ်

အခိၚ်ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ၂၀၂၁ ဏံဂှ် ဂကောံပၠန်ဂတးကချေၚ် ကဵုဇြဟတ်ထံက်ပၚ်ကု ဒပ်ပၞာန်ဂကူဗၟာ ပဳဒဳ အေဖ်တံ အရာဗ္တောန်ကွတ်ပၞာန်ကီု၊ သီုဗိုၚ်ဗပေၚ် ကပေါတ်လွဟ်မကံကီု နွံကၠုၚ်ရ။ ၜိုန်ကဵုလဝ် အခေါၚ် လ္တူ ဂကောံဒစဵုဒစးတံဂှ် ကချေၚ်တံ  ဟွံကဵုညးတၞဟ်လုပ်ပထုဲ ပ္ဍဲတိဍာ် ကချေၚ်ညးတံရ။

ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ညာတ်ကၠုၚ် ဒဒှ်ရ ရဲပၠန်ဂတးကချေၚ် ကဵုလဝ် အရီုဗၚ်ကု ဂကောံဒစဵုဒစးတံတုဲ ပၠန်ဂတး ဂကူဗၟာတံ ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒေသဗၟာ (သကိုၚ်၊ အၚ်ဝ) ရောၚ်။ ဂကောံဒပ်ပၞာန်ဗၟာတၟိဏံ ကဵုဒၟံၚ်ဒဒိုက်ကု ဒပ်ပၞာန် အလဵုအသဳတံဂှ် ဟိုတ်နူ အထံက်အပံၚ်ကချေၚ်ရောၚ်ဂှ်  က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒးဒုၚ်စသိုၚ်ရ။ ကချေၚ် ကဵုဒၟံၚ်ပရေၚ်ထံက်ပၚ်ကု ဂကောံပကာံပရာပ်တံဏံတုဲ ပလီုဍုၚ်ဗၟာ၊ ထကးဒၟံၚ်ဆီ အကြာဗၟာရောၚ် သာ်ဝွံ အလဵု အသဳတံ စောဲစပ်လဝ်ရ။

မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဂကောံကချေၚ်ဝွံ ဟွံတိုန်စိုပ် ပ္ဍဲပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ် ဘိက်လဝ်ကီု၊ ဟွံပါလုပ် ပ္ဍဲဂကောံဒေါအ်ပန်ပှောအ် အလုံဍုၚ်မွဲ (NCA) ကီုဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဟွံပေၚ်စိုတ် စၟတ်လဝ်ရ။ မူဝါဒ ကချေၚ်တံ ဂှ်လေဝ် သီုဗ္တိုက်အာပၞာန် သီုတက်အာကျာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ် နွံကၠုၚ်တုဲ အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ကဵုအဓိက ပရေၚ်ပၞာန် တၞဟ်န ထိၚ်ဒဝ်တိဍာ်ရ။ ပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံပဳဒဳအေဖ်တုဲ သီုဒှ် ပန်ဒၟံၚ်ကဵု အလဵုအသဳဗၟာရ။

ဆ္ဂး မွဲလပါ်ဂှ် ညးတံ ပံက်လဝ်တရၚ် ပရေၚ်တက်ကျာပညဳပညပ်တုဲ မိက်ဂွံ ယှအ်ဖျေံပဍိပက္ခပၞာန်ရောၚ်။ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လုက်စုက်ဒၟံၚ်ကဵု ဂကောံကချေၚ်မွဲတၠဟီုဂှ် ညးတာလျိုၚ်ဒပ်ဒေသတံ ကဵုလဝ် ပရိုၚ်၊ သီု ဘိက်လဝ် ညးလျိုၚ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သ္ဂောံတိုန်စိုပ် သ္ဘၚ်ဒပ်ပၞာန်ကချေၚ်ကီုရောၚ်။ ဟိုတ်နူတော်ဆ သာသ္ပအ်အာ တုဲ ဟွံစၟဳလဝ်မွဲသာ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ဗီုဏံရ။

ပေါဲပၞာန်ကၞောတ်တဲဟာ?

နူကဵုသ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ် ထိၚ်လဝ်အဝဵုကၟိန်ဍုၚ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၁ တုဲကၠုၚ်ဏံဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဂ ကူဗၟာ မံက်တိုန်ကၠုၚ် ဂ္ၜိုၚ်ကဵုဒၞာဲရ။ ဂကောံဝွံ ပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ဂွံကၠုၚ်ပရေၚ်ထံက်ပၚ် ချဳဒရာၚ်ကၠုၚ်ကီုရ။

ပ္ဍဲ ၂၀၂၂၊ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗါတုဲကၠုၚ်ဏံဂှ် အလဵုအသဳပြိုၚ်ပ္ကာန်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ “အေန်ယူဂျဳ” တံ သ္ပပေါဲ သောၚ်က လး စၟတ်သမ္တီ ပေၚ်ကၠောံ မွဲသၞာံတုဲ လလောၚ်တြးကၠုၚ်လဝ် ဒဒှ်ရ အလဵုအသဳညးတံ ဝေၚ်ပၞာန်ကု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ နပၞာန်ကော်အဆောမွဲရ။ တက်ပလီုထောံ တၠအဝဵုတံ နူခုၚ်တုဲ ကေတ်ပေါဲအံၚ်ဇၞး နပၞာန် ကဵုသ္ဂုတ်သွာတ်၊ ပၞာန် ပတုဲပေါဲရောၚ်သ္ဂးရ။

သမ္မတ (ယာယဳ) ဒူဝါလယှဳလ အလဵုအသဳအေန်ယူဂျဳ ဟီုဂှ် ပွိုၚ်မွဲသၞာံဏံ ညးတံ စန်ပကောံ ပံက်ဂွံလဝ် ဒပ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန် ပဳဒဳအေဖ် (၃၀၀) ပြၚ်ရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ဂကောံဒေသညးကဵုညး ဒပ်မၚ်မွဲဒေသ နွံဒၟံၚ် (၂၅၀) ဒပ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ် (၃၃၀) ရ။  ဒပ်ပၞာန်တံဏံ ပံၚ်တောဲဗ္တိုက်အာကဵု အလဵုအသဳပြိုၚ်ပ္ကာန်ရောၚ်ဂှ် လလောၚ် ဟီုပ္တိတ် လဝ်ရ။ ဂကောံညးတံကဵု ပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ထိၚ်ဒဝ်အုပ်ဓုပ်လဝ် တိဍာ်အလုံ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ဂွံကၠုၚ်  ၅၀ % ပြၚ်ရောၚ်။  သ္ဂောံဖအိုတ်ကၠေံအာသၞဂှ် လုပ်အာ နပေါဲဗ္တိုက် ဒဳဒေ (D-Day) ရောၚ်သ္ဂးရ။ 

ဟိုတ်နူ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သီအဝဵုတုဲ ပွိုၚ်မွဲသၞာံဏံဂှ် ပၟတ်ပၞာန် ဂဵုကၞာန်ဒၟံၚ် ဗွဲမသ္ကာတ်မြဟ် ဍာံဍာံရ။ ပ္ဍဲသ္ကုတ်ပလိုတ် သၟဝ်ကျာဍုၚ်ဗၟာ ရးဒေသသကိုၚ်တေံဂှ် ပေါဲဗ္တိုက်ဟွံပိုတ်။ ပၟတ်ပၞာန် ဆက်ဂဵုစှေ်စိုပ် ရးဒေသအၚ်ဝ၊  မကွေတံတုဲ ဍုၚ်ကချေၚ်လ္ၚဵုဂှ် ပေါဲဗ္တိုက်ဒှ်ဒၟံၚ် ဍာံဍာံရ။ လပါ်တွဵုရးကရေၚ်ဍာဲ သ္ကုတ်ဍုၚ်မိုဝ်ဗြေဝ် (မိုးဗြဲ) ကီု၊ တွဵုရးကရေၚ် သ္ကုတ်ကံကြိက်၊ လှာဒကှ်တေံဂှ်  ပန်ပှောအ်ဒၟံၚ် ကွေံကွေံရ။

စပ်ကဵုပၞာန်သီဍုၚ်တုဲ မိက်ဂွံ ပ္တိုန်ထ္ၜးပရေၚ်ဒၠေံဗတောန် အ္စာဝိဇ္ဇာပၞာန် သောန်ဇြူ (Sun Tzu) မွဲပိုဒ်ရ။ “သ္ကိုပ်ပၞာန် ညးမတီကေတ်  အခိၚ်လဵု ဇကုဗ္တိုက်ဂွံ၊ အခိၚ်လဵု ဇကုဗ္တိုက် ဟွံဂွံဟေၚ် ဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞးရောၚ်” ညးဗတောန်လဝ် ပ္ဍဲလိက်ကၞပ် ဝိဇ္ဇာပၞာန်ရ။ ပေါဲပၞာန် သီဍုၚ်အလန်ဏံဝွံ အခိၚ်လဵု တုဲဒှ်မာန်ဂှ် တော်ဆဟွံလောဲရ။ ပၞာန်လဵုဒှ်ဒှ် တီအကာဲအရာဇကု၊ အကာဲအရာသၞ၊ တီအခါကာလ၊ တီဒေသပထဝဳနာနာသာ်တုဲ ဖျေံဗပေၚ်လဝ် ဝတ္ထုရုပ် သီုစိုတ်ဓါတ်အစောန်စရာဲ ကွတ်နာနာသာ် သီုပရေၚ်ထံက်ဂလာန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ မှ ကဵုသ္ဂုတ်သွာတ်မာန် ရောၚ်။

ဗတာၚ် (တိထဝ်ရာ)

တၚ်နၚ် ကံက်နုက်ဂမၠိုၚ် 

Inside Myanmar’s strategic ‘land of jade’ – Nikkei Asia

ပရိုၚ်ဘဳဘဳသဳ ဗၟာ (BBC Myanmar)

ရေဒဳယဝ်သၠးၜးအာယှ (Radio Free Asia)