Opinion/Analysis ပၠန်ဂတးမ္ဂးဂှ်

နာဲဆာန်ထေက်

တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် မရနုက်ကဵု ၆၈ ဝါ စိုပ်ကၠုၚ်ပၠန်ရ။ ဇၟာပ်ညောန်စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်ကသီု၊ တ္ၚဲသဳဂိတုခ္ဍဳသဳပေၚ် ဏံမ္ဂး ပူဂဵုကေၚ်ယိုက်ဂၠေၚ်ကၠုၚ်လဝ်တာလျိုၚ်ပၠန်ဂတး ကေုာံ ရဲဆေၚ်စပ်ဒၟံၚ်ကဵုပၞာန်ပၠန်ဂတးကောန်ဂကူ မန်တံဂှ် အောန်ကဵုဂၠိုၚ် ဒးဒုၚ်စသိုၚ်တုဲ စိုတ်ချဳဒရာၚ် ဃရိုက်ကတဵုတိုန်၊ ဗှ်တိုန်သၞာပရူပၠန်ဂတး ဇကု ကေၚ်ယိုက်ဂၠေၚ်၊လုက်စုက်လဝ်တံအိုတ်ရ။ တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ၜိုန်ရဟွံပြာကတ်ဒယှ်တှ်၊ ၜိုန်ဟွံစိုပ် သၞောတ်အဆံၚ် ညံၚ်ရဴမာ်မွဲစွေက်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ကီုလေဝ် စိုပ်အခိၚ်ကသီုဗြဲ ခ္ဍဳသဳပေၚ် ဗီုတံဏံမ္ဂး စၟတ်သမ္တီဒေပ်လဝ် ပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ်တံ အောန်ကဵုဂၠိုၚ် မံက်တိတ်ကၠုၚ်ရ။

ဆ္ဂး– သၟတ်မန်ကေုာံ တၞောဝ်ဒတောဝ်တၟိပိုဲ ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် ဟိုတ်နူဟွံဂွံကေၚ်ဆဵုလဝ် ကရောၚ်ပၞာန်မန်တံ ဇက်ကွာ်ဒၟံၚ်တရဴအကြာဂြိုပ်ဝါ၊ သ္ဂံၚ်ဆာန်ဂကူတံ ဂေတ်ၚ်စန်ဒက်ဒၟံၚ် အကြာဒေသကွာန်ရး ပ္ဍဲအတိတ် တေံကီု၊ ဟွံကေၚ်မိၚ်လဝ်ဗြုလွဟ်သေနာတ် ရမျှာၚ်ကညာၚ်ကရေဲကဵုဒၟံၚ်အမိၚ်ပၞာန် ဗီုခေတ်ကၠာတေံ ကီုတုဲ၊  စိုတ်ဂွံလုပ်စ ပရူပၠန်ဂတးမန် ဂွံတီဒဒိုခ်ကောန်ပၞာန်ဗီုကၠာတံဂှ် အောန်စှေ်ဒၟံၚ်ရ။ ဒေါအ်ပန်ပှော် အကြာ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကဵု အလဵုအသဳပၞာန်တံ စဒက်ပ္တိုန်လဝ် နူ ၁၉၉၅ ဂှ် ဟွံဂွံဆဵု ပဍိပက္ခ ရပ်လွဟ်၊ ဟွံဒးဒုၚ်ဘဲပၞာန်၊ ဍုၚ်ကွာန်ဇကုလေဝ် ၜိုဟ်သြိုဟ်အာရတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်သီုသၟတ်တံ မံၚ်ထောံ ဗွဲမသာ သပအ် စိုတ်ဓါတ်ယအ်ဍိုန်စှေ်ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်ဓမ္မတာရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ– အရီုသၟတ်မန်တံညံၚ်ဟွံပြး လ္တူပၠန်ဂတးတုဲ မိက်ဂွံသဳကၠဳ၊သၚ်ရိုဟ် လညာတ်ညးချူလိက်ဒုၚ်ကေတ်လဝ် လ္တူပၠန်ဂတးရ။

ကြက်ရှ်သာပၠန်ဂတးပိုဲ

ဂကူမန်တံ ၜိုန်လုပ်ကၠုၚ်ပေါိဲဗ္တိုက် သ္ဂောံတိတ်ဗၠးနူ ဘဝကဝ်လဝ်နဳအၚ်္ဂလိက် ကေုာံဖေတ်သေတ်ဂျပါန် တံကီုလေဝ် အခိၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂွံကၠုၚ်ပရေၚ်သၠးၜး ၁၉၄၈ ဂှ် အခေါၚ်အရာသွက်ဂကူဇကု မုရောဟွံ တၟေၚ်ကၠုၚ်ရ။ ညးဆာန်ဂကူမန်တံ ကၠိုဟ်ကေတ်ဆဵုဂ္ဗဂိလဝ်ဏံတုဲ ပလေဝ်တိုန်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ယာ တိုန်ဇိုၚ် သွက်သ္ဂောံအာတ်မိက်ကေတ် အခေါၚ်အရာဇကုတၞဟ်ခြာရ။ ပ္ဍဲသၞာံဂွံသၠးၜးဂှ်ရ– တ္ၚဲသဳဂိတု ပေၚ် ၁၃၁၀ တေံ အ္စာဘာနာဲပါန်သာကဵုဗိုလ်သိၚ်တံ အာက္ဍိုပ်တုဲ သၟတ်မန်မွဲဂကောံဍောတ်တံ ပၠံၚ် ကေတ်လွဟ် နူဗဒိုပ်ဇရေၚ်ၜဳဂြာၚ်ဂှ် သ္ပကၠုၚ်သမ္တီတ္ၚဲပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ကောန်ဂကူပိုဲရ။ လပှ်သၟတ်မန်တံ သီကေတ်လွဟ် နူဗ္ဒိုပ်ဗၠာဲသၟိၚ်ကွာန်ထပၠၚ်တေံ ဇာပ်လုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ်ညးဍုၚ်ကွာန်မန်တံတုဲ ကောန် ဂကူပိုဲ ပံက်ကၠုၚ်မတ် သ္ဂောံဗတိုက်သရိုဟ်ဖျေံ ဝါဒဳမဟာကောန်ဂကူတံတုဲ စိုတ်ဓါတ်ပၠန်ဂတး ၚုဟ်က္တဵု ကၠုၚ် အလုံဒေသရးမန်ရ။  နူဂှ်မွဲအဆံၚ် သ္ဂောံဇက်အာတရဴ ပ္ဍဲပေါဲဗ္တိုက်မန်ဗွဲမညဳသာဂှ် ဒက်ကၠုၚ်ဗော် ပၠတရဴ ဍုၚ်မန်တုဲ ကာလဗော်ပၠတရဴပြံၚ်သၠာဲနဲပေါဲဗ္တိုက် (ဖျေံထောံလွဟ်) ၁၉၅၈ ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိပိုဲ ဆက်ကွာ်ဗက် ဂၠံၚ်တရဴ ပၠန်ဂတးရ။

အတိုၚ်ဂလာန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၠန်ဂတးပြဟ်လလုဲ နာဲတၠမန် (ညးအုပ်ကာနာနာ–ဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) မ္ဂး ဗော် ဍုၚ်မန်တၟိ ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်လဝ်ဂှ် ပၠန်ဂတးဝွံ ဒှ်ဆအယာံမာတ် တိတ်ဂြိုပ်ရပ်လွဟ်တုဲ တဝ်စၞေဟ် (Resistance) ကုသၞဇကုသၟးဟွံသေၚ်၊ မွဲဒမြိပ်ဓဝ် သီုလုပ်ပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်တၞဟ်နပြံၚ်သၠာဲ၊ ဗ္တိုက် သရိုဟ်ကၠေံ သၞောတ်ဝါဒတြေံတြဟ်(Revolution) လေဝ်ပါကီုရ။

အဓိပါဲပၠန်ဂတး အတိုၚ်ဝေါဟာတံ ဘာသာအၚ်္ဂလိက်ပံက်လဝ်ဏံဝွံ (Revolution) ပၠန်ဂတးမ္ဂးဂှ်–

က/ ပရေၚ်ဗ္တိုက်သရိုဟ်ဖျေံ အလဵုအသဳ၊ (ဟွံသေၚ်မ္ဂး) သၞောတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲမွဲ နကဵု ညးဍုၚ်ကွာန် ဒးဒုၚ်အုပ်ဓုပ်

1. an overthrow or repudiation and the thorough replacement of an established government or political system by the people governed.

ခ/ ပွမပြံၚ်သၠာဲကၠေံသၞောတ်ဝ် ဂကောံဂအုံမၞိဟ်၊ ဗီုပြၚ်ပရေၚ်မၞိဟ် မတန်တဴဇာပ်လုပ်ဒၟံၚ် ဗွဲမလအ် ကာဖါဇြိုဟ်နက်တံဗွဲသ္ကာတ်မြဟ်၊ ဗွဲဒမြိပ် (လဆောဝ် နဆီပါ်ဍာ်ဇွောဝ်)။

2. a radical and pervasive change in society and the social structure, especially one made suddenly and often accompanied by violence. မဒှ်ရ။

ဟိုတ်ဂှ်ရ ဗီုညးလ္ၚဵုတံဒုၚ်ကေတ်၊ ညာတ်ကေတ်လဝ် “ပၠန်ဂတးမ္ဂးဂှ် လုပ်ပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်” မွဲသာ်ဓဝ် ဟွံသေၚ်။ဆ္ဂးပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်ဝွံ ဍေံပါလုပ် ပ္ဍဲဂၠံၚ်တရဴ နဲကဲကၠောန်ပၠန်ဂတးမွဲရောၚ်ဟီုဂွံရ။  

သအာၚ်နူပၠန်ဂတး ပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်တုဲ ပၠန်ဂတးဗီုပြၚ်နာနာ ကေၚ်ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်လဝ်ဂှ် ရံၚ်ကေတ် သာဓကပ္ဍဲဝၚ်မ္ဂးဆဵုမာန်ရ။ ဝၚ်မၞိဟ်ပိုဲတတ်ကၠောံကၠုၚ်လဝ်တံဂှ် သၞာံဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီ၊ တရဴယူဇနာလေဝ် ဂၠိၚ် သ္ၚောဲ ဂၠိုၚ်ကဵုဠက်ကိုတ်ရ။နူခေတ်စကာတၟံ မံၚ်ပ္ဍဲထီုဂှ်၊ စိုပ်ကၠုၚ်ခေတ်ရပ်စကာဃရိုတ်ပသဲ၊ နူခေတ် ကဝ်တၠဟဗြိုက်ဂှ် ဂါံတတ်ကၠုၚ် ခေတ်ပိုၚ်ဍိက်ပၠက်၊ ခေတ်ပဒေသရာဇ်အဆံၚ်ဆံၚ်ရ။ အကြာတတ်ကၠောံ ဗိီုပြံၚ်သၠာဲသိုက်က် (evolution) ဂှ် သ္ဒးထပိုက်တတ် ပၠန်ဂတးပေါဲဗ္တိုက်အဆံၚ်မၞိဟ် (လူတန်းစားတိုက် ပွဲ) တံ ပေါဲဗ္တိုက်ကၠောန်ပ္တိတ်ဗၞိက် (ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးတိုက်ပွဲ) တံ လေဝ်နွံတဴရ။

မၞိဟ်ခေတ်ကၠာတေံဂှ် ပတှေ်ကာယ၊ ပ္တိတ်ဒြဟတ်ဇိုၚ်တဲ၊ ပြေၚ်ဂၠဴဇကုတုဲ ကၠောန်ပ္တိတ် ကပေါတ် စၞစ ဗႊိုက်လ္တက်နာနာအိုတ်ရ။ နူဂှ်စကာညာဏ်ကၠေၚ်ဍဟ်တုဲ ခၞံကၠုၚ်ကပေါတ်ကြိယာတၟိ သ္ဂောံသမၠုၚ်ပ္တိုန် ပရေၚ်မံၚ်စံၚ်၊ ပရေၚ်စသုၚ်ဇကုနာနာရ။ နအစေါန်ညာဏ်ပညာမၞိဟ်တံတုဲ ခၞံပ္တိုန်စက်တၟေၚ်ဟ် ပ္ဍဲအခိၚ် တေံ နစိုတ်ဓါတ်ထတ်မြက်၊  အသိၚ်ပြံၚ်သၠာဲတဴတက်တိုန် မွဲဒမြိပ်တုဲ ညးကော်ဂး ခေတ်ပၠန်ဂတး ကွတ်စက် (Industrial Revolution) မွဲ၊ မံက်တိုန်ပ္ဍဲဍုၚ်အၚ်္ဂလိက် သၞာံ ၁၇၆၀ တေံရ။ ပၟတ်ပၠန်ဂတးဏံ ဂဵုပြးစိုပ်အာ ဍုၚ်ဥရောပ ဂမၠိုၚ်တံတုဲ ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြဳတဴတက် ရဲဥရောပဂှ် ၜက်တိုန်အာနူရဲတိုက်တၞဟ်ဟ် (အာယှ၊ အာဖရိက) တံရောၚ်။ ဟိုတ်နူပၠန်ဂတးကွတ်စက်ဏံတုဲ လိုက်ပိုဲပြံၚ်သၠာဲကၠုၚ်၊ စကာကပေါတ် စက်ကရိယာလေပ် တိုန်ရ။ မွဲလပါ်ပၠန်ဂှ် မၞိဟ်တံဂတာပ်တိုန်ခေတ် ဒုၚ်တိုန်တဲလညာတ်တၟိတုဲ ဒစဵုဒစး တိုန်လညာတ်တြေံတြဟ် မပတံ ဝါဒရှေ်သှေ်ပူဂဵုတၠအစောန်၊ ပဒေသရာဇ်၊ ဧကရာဇ်တံကီုရောၚ်။

ပၠန်ဂတးကွတ်စက်ဂှ် ဍေံပံက်ကၠုၚ်မတ်ပိုဲ၊ ပြံၚ်သၠာဲထောံဘဝမံၚ်စံၚ် အဆံၚ်မၞိဟ်သၠုၚ်တိုန်သၟးဟွံက လညာတ်တၟိမံက်ကၠုၚ်တုဲ ယေန်သၞာၚ်အခိုက်ကၞာ မၞိဟ်ပိုဲပြံၚ်သၠာ်တိုန်ကီုရ။

သၟာၚ်နူပၠန်ဂတးကွက်စက်တုဲ ပၠန်ဂတးပြံၚ်သၠာဲလညာတ်တံ ကေၚ်မံက်ခတဝ်ကၠုၚ်လဝ်ကီုရ။ ပ္ဍဲ ၁၉၄၉ ဂှ် ဗော်ကောမ်မျူနေတ်ကြုက် (ကြုက်ဍာဲ) တံ ဂွံကၠုၚ်ပေါဲအံၚ်ဇၞး လ္တူကု္ဍိပ်ကောမ်မေန်တာန် (ကြုက်ဗု) တုဲ ဒက်ပ္တိုန်ဍုၚ်ကြုက် နဝါဒကောမ်မျူနေတ်ရ။ ဆ္ဂး ဗွဲကြဴဏံ ပရေၚ်ကဵုက္ဍိုပ်လ္တူက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောမ်မျူနေတ် ဍုၚ်ကြုက်“မဝ်သဳတုၚ်” အောန်ကၠုၚ်ပ္ဍဲဗော်ညးတုဲ မဝ်သဳတုၚ် ကလေၚ်ပလေဝ်ပခိုၚ်တိုန် ပရေၚ်အာက္ဍိုပ် ညးတေံ နနဲပၠန်ဂတးတၟိမွဲ ပ္ဍဲအကြာ ၁၉၆၅–၆၈ တေံရ။ ညးခၞံဗဒှ် တၚ်ကေတ်ယၟု ပၠန်ဂတးယေန်သၞာၚ် (Cultural Revolution) မွဲတုဲဒက်ပခိုၚ်ကၠုၚ်ဒြဟတ်ညးတေံ ဆဝ်ပ္ၚိုဟ်ပ္တိုန် စိုတ်ဓါတ်သၟတ်တံ သ္ဂောံ တက်ပလီုထောံ အခိုက်အလိုက်ဒဂေတ်တြေံတြဟ်သ္ဂးရ။ ဟိုတ်နူမဝ်သဳတုၚ် ကလေၚ်ဒက်ပ္တိုန်သြဇဴပူဂဵု ဇကုတုဲ ပၠန်ဂတးယေန်သၞာၚ်ဏံ ဗၠေတ်၊ဒးဂှ် ပါ်ပါဲကၠုၚ်ကီုလေဝ် ဒဒှ်ရ ဍုၚ်ကြုက်သ္ဒးဆဵုကၠုၚ်ပ္ၚံက်ပၠန်ဂတး ဏံမွဲဂှ် ထေက်ကဵုဒးသမ္တီလဝ်ရောၚ်။ နဲဂှ်ကီု– လပါ်ဍုၚ်အဳရာန် (Iran) ကဵု လေပ်ဗျာ (Libya) တံ ဂှ်လေဝ် ရဲတၠအဝဵုတံ ကၠောန်ပတိုန် ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲလညာတ်၊ ထိၚ်ကၠုၚ်ဝါဒသြဇဴဇကု၊ နဲကဲပၠန်ဂတးပြံၚ်သၠာဲ လညာတ် နွံကၠုၚ်လဝ်ရ။

ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု ဂၠံၚ်ဍာန်ပၠန်ဂတးကျာ်

က္ဍိုပ်သကိုပ်ပၠန်ဂတးတံဝွံ ရံၚ်ကဵုဖဵုဂုဏ်သွက်အဆံၚ်မၞိဟ်ဇကု၊ ဂကူဇကု သ္ဂောံဗၠးၜးတဴတက်တိုန်တုဲ ဂၠာဲ နဲတၟိ လုပ်ပေါိဲဗတိုက်သွက်သ္ဂောံပြံၚ်သၠာဲလိုက် သီုကွေတ်ဒဂေတ် တန်တဴဒၟံၚ်အခိုက်တြေံတံအိုတ်ရ။ ပၠန်ဂတးလ္တူပၠန်ဂတးဂှ်ကျာ်တြဲဂေါတမပိုဲဝွံ ဒှ်သၟာပၠန်ဂတး အဆံၚ်သၠုၚ်အိုတ်ဟီုဂွံရ။ ဟိုတ်တုန် ရန်တၟံ ကျာ်တြဲ တၞဟ်နသ္ဂောံဟံၚ်ပြာ်သတ်အလုံကဝ်မွဲ သ္ဂောံတိတ်ဗၠးနူဝဲသံသာဂှ် တၠသဗ္ဗညုတညာဏ် ကောန် သၟိၚ်သိဒ္ဓတ်ဟေၚ် တွဟ်ထ္ၜးကဵုဓဝ်သစ္စပန်တုဲ လးပၠးဏါ ဂၠံၚ်ဍာန်အာစိုပ်နိဗ္ဗာန်ရ။

နူမုက်လိက် ဝေဗ်သာဒ် ဗလံက် (blog) Against the Stream ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ် “Wake up: the revolution has already begun; it started 2,500 years ago, when Siddhartha Gautama emerged victorious over suffering in the battle with his own mind.”  (ကတဵုအိုတ်ညိ။ ပၠန်ဂတးစကၠုၚ် လောန်ကၠုၚ် ၂၅၀၀ သၞာံပြၚ်တေံ အခိၚ်ကျာ်တြဲဂေါတမ ဆဵုကၠုၚ်“ဒုက္ခ” တုဲ ဂွံကၠုၚ်ပေါဲ အံၚ်ဇၞးအရာ ဗ္တိုက်စိုတ်ညးရ) သ္ဂး။ ဟိုတ်နူ အဘိဓဝ်ကျာ်တြဲပိုဲ ဍာံပြ၊ ဂကောံသၚ်ညးတံ မၚ်မွဲဒဂေတ်ဝိနဲ ဗိုန်ဗတ်ဂှ်ရ သာသၞာကျာ် ဂဵုလဟဵုရာၚ်ဆာဲကၠုၚ် ၂၅၀၀ သၞာံပြၚ်ဂှ် ဒှ်သက်သဳခိုၚ်ကၠိုက်မွဲရ။

ပတောံၜတ်ကဵု လၟေၚ် “ကျာ်၊ဓဝ်၊သၚ်” တုဲ သ္ဒးကဵုဥပမာမ္ဂး  က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်၊ သဘဴဓဝ်  ကေုာံ ကောန်ဗော် (ကောန်ဂကောံ) တံ နွံဍိုက်ပေၚ်မှ သ္ဂောံအာစိုပ်တိုၚ်ပ္ကဴကၞောတ်တဲ “နိဗ္ဗာန်” မာန်ရ။

ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ ပၠန်ဂတးမန် ပိုဲဂွံအံၚ်ဇၞးဂှ်လေဝ် ညးအာက္ဍိုပ်၊ သဘဴဓဝ် ကေုာံ ကောန်ဗော်ပိုဲတံ သ္ဒးနွံ အတိုၚ်လၟေၚ်ဂှ်ကီုရ။  ဗော်အာဂတဂကူမန်ပိုဲ စွံအရီုသ္ပလွဳ၊စန်ဒက် ဓဝ်ပရေၚ်ကောန်ဂကူ အကြာကောန် ဗော်ကဵု မှာဇန်ကီုမာန်မှတိုၚ်ပ္ကဴကၞောတ်တဲပိုဲ အာစိုပ်ဍုၚ်မန်မာန်ရောၚ်။

အကာဲအရာပထဝဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပြံၚ်တုဲ သ္ဒးလးဗီုပြၚ်ဗျူဟာဟၟိလေပ်ဂှ် ဒှ်အ္စာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တၠ အစောန်ရ။ဗော်ပိုဲသ္ဒးဒေါအ်ပန်ပှော် ပ္ဍဲ ၁၉၉၅ ဂှ် ညးတံဗလးထောံ၊ ဗၠေတ်ထောံ ဂၟံၚ်တရဴပၠန်ဂတး ဟွံသေၚ်တုဲ လ္ပဗျိပြဟ်ညိဏီ။ အကြာကြေပ်ဂြတ်နာနာဂှ် စၟဳမၚ်ကေတ် သ္ဂောံသောၚ်ကလး ပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်လ္တူခုၚ် နနဲဆဵုဂ္ဗသဳကၠဳညးသ္ကအ်ကီုရောၚ်ဂှ် သ္ဒးဒုၚ်တဲထေက်ဒၟံၚ်။ ဆ္ဂးမၚ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်အခေါၚ် ဂၠိုၚ်ကဵု သၞာံကီုလေဝ် ပၞော်တိတ်သွဟ်ဟၟဲဏီဂှ်ထေက်ကဵုသ္ဒးလးဗျူဟာ သ္ဂောံထိၚ်ဒဝ်ဒြဟတ် တၞောဝ်ဒတောဝ် တၟိတံလေပ်ရ။

လလအ်သ္ဂောံဂါံတိုန် ဒေါအ်ပန်ပှော်အလုံဍုၚ်မွဲကီု၊ သွက်ဌာန်ဂတဏံကီု ယဝ်ပိုဲဟွံသၠုၚ်ပ္တိုန် စိုတ်ဓါတ် ကောန်ဂကူ လညာတ်ပၠန်ဂတးမ္ဂး ဂၠံၚ်ဍာန်ပိုဲကွာ်ဂှ် ကၠက်မာန်ဒၟံၚ်ရောၚ်။ အခိၚ်ၜိုဟ်လလံဒၟံၚ်ဂှ် ပရေၚ် ဖေါအ်ဗြဳနာနာသာ်မံက်တိုန်ဒၟံၚ်ရ။ တိုၚ်ပ္ကဴရန်တၟံညံၚ်ဟွံကၠေံဂှ် လညာတ်ပၠန်ဂတး ညံၚ်ဂွံစိုန်ဝုန် အကြာ ကောန်သ္ဂံၚ် ကေုာံညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်ပၟိက်ဇၞော်ကွေံကွေံရ။  

အလုံဂၠးကဝ်မွဲဂှ် အာကၠုၚ်လ္ၚောဲသွာ ကၠောံခ္ဍပြဟ်ပြေဟ် အသိၚ်အလိုန်ထတ်သကါတ် (Globalization) ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်တုဲဂၠးကဝ်ပိုဲဏံ ဍိုန်စှေ်တုပ်ပၟာကွာန်မွဲဓဝ်ဟေၚ်ရ။ ဟိုတ်နူလပှ် ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ အလုံလိုက် ၚိတ်ပလီုဒၟံၚ် ညံၚ်လပှ်ကျာသုနာမဳထတ်ထတ်တုဲ လညာတ်မၚ်မွဲကောန်ဂကူ (အဘိဓဝ်ကောန်ဂကူမန်) ဟၟဲမ္ဂး အရေဝ်၊ လိက်ပတ်၊ ယေန်သၞာၚ်ဇကု ကၠေံဗ္ဒန်ကၠက်စှေ်အာပြဳပြဳရ။ ဂမြၚ်ညာဏ်ပၠန်ဂတး၊ စိုတ်ဓါတ် ဒစဵုဒစးကုဘဝဒုၚ်သ္ပဍိက်နွံမှ ဒှ်ညးဆာန်ဂကူ၊ ဒှ်ညးမပြံၚ်သၠာဲကၠေံကု သၞောတ်ဝ်ကွေတ်တြေံတြဟ် မတန်တဴဇာပ်လုပ်ဒၟံၚ်လညာတ်ဍိက်ဂၠုဲမွဲရောၚ်။ မိက်ဂွံယဵုဒုၚ်ကေတ် ဂၠံၚ်ဍာန်သၟာပၠန်ဂတးမွဲမ္ဂး ဟွံရပ် လွဟ်ကီုဒှ် ဒုၚ်ကေတ် လညာတ်တၟိတုဲ ဇက်တိုန်တိုၚ်ပ္ကဴကၞောတ်တဲညိ။

နာဲဆာန်ထေက်

(ပရေၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးဝွံ ညးချူလိက်ဟီုတွဟ်သဳကၠဳလဝ် ပ္ဍဲအသေအဟာန် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် မရနုက်ကဵု ၆၈ ဝါ ကၠောန်ဗဒှ်ဒၞာဲ “တော်ဝၚ်နှၚ်းဆီခန်းမ” ဍုၚ်လ္ဂုၚ်၊ သၞာံ ၂၀၁၅ ဂိတုသြဂါတ် ၃၀ တုဲ လညာတ်ပူဂဵုညးဟေၚ်ရ။)