ဂံၚ်တှ်ေအံၚ်ဇၞးလဝ်ကဝက်တုဲတုဲရ- တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်အမေရိကာန်

ကဴဝဴ၊ ဂိတုသာပ်တေမ်ဗာ ၂၊ ၂၀၂၃

တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် မဒှ်တ္ၚဲပတမ်သၟတ်မန်တအ် ပၠံၚ်လွဟ်ပ္ဍဲကွာန်ထဝ်ပၠၚ်တုဲ ကၠောန်ကၠုၚ်ပၠန်ဂတးဂှ် သၞာံဏံပေၚ်အာ(၇၆)သၞာံဂှ်တုဲ သၟတ်မန်တအ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒဵုလၟုဟ် ကေတ်မံၚ်ဂုန်စရာဲကဵုသၟတ်မန် မဂံၚ်သကာခေတ်ကၠာတေံဖိုဟ်ရ။ ဝၚ်သၟတ်မန်မွဲပ္ၚံက်ဝွံ ညးမဒှ်သၟတ်မန် ခေတ်အဆက်ဆက်တအ် ကေတ်မံၚ်ဂုန်စရာဲ ဟွံအိုတ်ရ။

“အဝဵုဂှ် ကၠုၚ်နူပၠံၚ်လွဟ်” ရောၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သကိုပ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတအ် စဵုလၟုဟ်ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်လဝ်ဂှ်တုဲ ညးတအ်ကေတ်မံၚ်ဂုန်စရာဲကဵုဂွံရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတး သွက်ကံ ကုသဵုဇကု ဇကုဂွံဖန်က်ကေတ်တ်ဂှ်ရ။

“ဂံၚ်တှ်ေအံၚ်ဇၞးလဝ်ကဝက်တုဲရ” ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်သာ်ဝွံတုဲ ကုသၞမရပ်လဝ်လွဟ်တုဲ ဇကုလွဟ်ဟွံမွဲကီုလေဝ် သၟတ်မန်တအ်ဂှ် ဂံၚ်တဝ်စၞေဟ်တုဲ ပတန်ကၠုၚ်ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန် ကျေဝ်ဝ်မာန်ရ။

သၟတ်မန်ပ္ဍဲအမေရိကာန်တအ် ၜိုန်ရဟွံတီကေတ် ပရောဒဒှ်တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ကီုလေဝ် ဍေံတအ် ပါလုပ်ချဳဒရာၚ်မပတံဝေၚ်ဇြ ဟတ်ပြိုၚ်ဇြဟတ် ပေါဲဓဗးဗဝ်၊ ပြိုၚ်ဂြိပ်မဒက်လဝ်ဇိုၚ်ညးၜါမွဲတောဲ၊ ပြိုၚ်ဂြိပ်ဂဇံထကးမခ္ဍမ်ကျာ၊ ဆေၚ်သွံဖျာ စၞးစသုၚ်ကေုာံ ဝိုၚ်ဂဳတအိုတ်ရ။

ကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် ကာလဝေၚ်ဇြဟတ်မဂး ဍေံတအ်ကဵုဍေံတအ် ဟီုအရေဝ်အေၚ်ဂလိက်သၟးဂၠိုၚ်ရ။ ကောန်ၚာ်မန်တၞောဝ်ဒုတိယ မဒှ်ကောန်ဇာတ်တအ်ဂှ် ဍေံတအ်ဟီုအရေဝ်မန် လေပ်လိက်မန် ဂၠိုၚ်နူကဵုကောန်ဇာတ်မန် တၞောဝ်ဒုတိယ မဇၞော်ဂေါဝ် ပ္ဍဲလဂုၚ်၊ အၚ်ဝ၊ မတ်မလီုတအ်ဏီရ။

“ကောန်ဗွဲကြဴစဴဗွဲဂတပိုဲဂွံဆဵုအာမာန်ဂှ် ဒှ်အရာကိစ္စဇၞော်မွဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲဒးကၠောနသဘၚ်ကၞာတ္ၚဲပၠန်ဂတးဇၟာပ်ပ်သၞာံ” ဂလာန်ဝွံ ညးအုပ်ကာဂကောံမန်ဍုၚ်ဝှတ်ဝိၚ် နာဲညဳအံၚ်မန် ဟီုထ္ၜးရ။

သၞာံဏံ ညးတအ်စကာသြန်မသုန်ကၠံဒဝ်လာပြၚ် သွက်သဘၚ်ကၞာတ္ၚဲပၠန်ဂတး ကေုာံ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ်တ္ၚဲပၠန်ဂတးဂှ်ရောၚ် ဟီုရ။

ကောန်ၚာ်မန်တအ်ဂှ် ၜိုန်ရဟွံတီကေတ်ဝၚ်ပၠန်ဂတးကီုလေဝ် ဆဂး ယၟုမဂး “ပၠန်ဂတးမန်” ဂှ် ဍေံတအ်ဂွံကေၚ်မိၚ်လဝ် ဂွံကေၚ်မိပ်ပြိုၚ်ပကာန်လဝ်ဇြဟတ်အိုတ်ရ။

သၟတ်ပါလုပ်ဓဗးဗဝ်တအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ်စိုပ်မံၚ်ကဝ်လိက်၊ တက္ကသဵုအိုတ်ဂှ်တုဲ တဲဍိုန် ဍေံတအ်တီကေတ် ဝေါဟာရမဂး ပၠန်ဂတး နကဵုဘာသာအေၚ်ဂလိက် revolution or Mon revolution မာန်ရ။

ညးမ ဒှ်မိမတအ်ဂှ် ယဝ်ရကေၚ်လဴထ္ၜးလဝ်ဝၚ်ပရောပရာပၠန်ဂတးမန် ဗတ်ဘာသာအေၚ်ဂလိက်ကုဍေံတအ်မဂး ခိုဟ်ဂၠိုၚ် ကီုလေဝ် ဆဂး ဗွဲမဂၠိုၚ် ညးတအ်ဟီုသောၚ်ကလးလဴထ္ၜးဗတ်အေၚ်ဂလိက်ဟွံမာန်ခိုဟ်ဟ်ရ။

ပ္ဍဲဍုၚ်ဝှတ်ဝိၚ်ဂှ် ညးတာလျိုၚ်ကမ္မတဳတအ် သီုကၠောန်သ္ပသဘၚ်ကဵုလာဘ်ကွးဘာမန်ဥတုကညၚ် ပ္ဍဲစၚ်တ္ၚဲပၠန်ဂတးဂှ်ကီုတုဲ လကြဴဗီုရုပ်ကောန်ၚာ်မကေတ်လာဘ်တအ်ဂှ် သာၚ်ဗုက်တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ပါလုပ်မံၚ်တုဲတုဲကီုရ။

ကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် ဟိုတ်နူဍေံတအ်ကေၚ်လှ်ေဒယှ်ေကၠုၚ်လဝ် ပ္ဍဲစၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံဂှ်တုဲ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် တ္ၚဲကောန်ဂကူဂှ် ဍေံတအ်တီကေတ်ဟီုဂးတဴဒၟံၚ် Mon National Day အိုတ်ကီုရ။ တုပ်သာ်ဂှ်ကီု အခိၚ်ကညၚ်မဂး ဍေံတအ် တိုန်ဘာမန်ဥတုကညၚ်အိုတ်ဂှ်တုဲ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ်ဘာမန်ဥတုကညၚ်ဂှ်လေဝ် ဍေံတအ်စၟတ်သမ္တီဒးဒၟံၚ်ခိုဟ်ဟ်အိုတ်ရ။

ကောန်ၚာ်မန်ပ္ဍဲဝှတ်ဝိၚ်တအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ဍေံတအ်ကတ်လ္ၚတ်လဝ်လိက်မန်စဵုမသုန်တန် တြဴတန်နွံအိုတ်ဂှ်တုဲ ဗၞတ်မထေက် ကြိုက် လေပ်မံၚ်လိက်မန်ရ။ ဆဂး ကာလဍေံတအ်ဇၞော်တိုန်ဂှ် အဆက်ပိုတ်အာရ။ ၜိုန်ရအဆက်ပိုတ်အာကီုလေဝ် ကာလဒးကလေၚ်ကတ်လ္ၚတ်ပၠန်ဂှ် ဗွဲအလဵုဍေံတအ် ကတ်လ္ၚတ်ကေတ်တ်မာန်ရ။

ကောန်ၚာ်မန် မတန်တဴပ္ဍဲတွဵုရးတၞဟ်ဟ် ဒၞာဲသတီုဂကူမန်အောန်တအ်ဂှ် ဟွံလေပ်အရေဝ်မန် လိက်မန်၊ ဟွံတီပရောဂကူမန်ရ၊ ညးမဒှ်မိမလ္ၚဵုတအ် ညးတအ်ပြံၚ် အာဒၞာဲသတီုဂကူမန်ဂၠိုၚ် ညံၚ်ရဴဍုၚ်ဝှတ်ဝိၚ် နကဵုရန်တၟံ မိက်ဂွံကဵုကောန်ဇာတ်ညးတအ် လေပ်လိက်မန်အရေဝ်မန်လေဝ် နွံရ။

ညးမဒှ်မိမတအ် သာ်လဵုကောန်ညးတအ် ဂွံဒှ်အာဒတုဲဖဵုသွက်ပ္ဍဲဍုၚ်မန်ဂှ် ချပ်ဂၠာဲဒၟံၚ်ဂၠံၚ်လၟိုန်ရ။ ညးတအ်ဂွံဆဵုကေတ်ဒံက်တာ နာဲပညာမန်တုဲ ဂွံဟီုဂးပရောပရေၚ်ချဳဒရာၚ်တက္ကသဵုကဝ်လိက်မန်ဂှ် ညးတအ်မိပ်စိုတ်မှောဝ်ဇဴအိုတ်ရ။

ကောန်ဇာတ်ညးတအ် ယဝ်ရဂွံပါလုပ်ပ္ဍဲပရေၚ်ချဳဒရာၚ်ကဝ်လိက် တက္ကသဵုမန် မွဲအခန်ကီုမဂး ညးတအ်ကေတ်ဂုန်စရာဲအိုတ်ရ။ ကောန်ၚာ်မန် ပ္ဍဲဝှတ်ဝိၚ်၊ အကြန်တအ်ဂှ် ဟိုတ်နူဂကောံမန်ဇၞော်၊ ဘာလကျာ်မန်နွံခိုၚ်ဂှ်တုဲ ဍေံတအ်လေပ်လိက်မန် အရေဝ်မန်ဂၠိုၚ်ရ။ ၜိုန်ရဟီုဂွံအောန်ကီုလေဝ် ဆဂး ဍေံတအ်ကၠိုဟ်ဒၟံၚ်တၟာဂလိုၚ်ရ။ ဒးတၚ်ဂုန်ကဵုဂကောံမန်၊ ဘာမန်တအ်ဂှ်ရ။

ကောန်ၚာ်တၞောဝ်ဒတောဝ်တၟိတၟိတအ်ဂှ် ဗွဲအလဵုဍေံတအ် ဂွံပတုဲဖဵုကဵုဂကူမန် ဍုၚ်မန်ဂှ် ဒးကေတ်အခိၚ်စဵုကဵု ဍေံတအ် စိုပ်အယုက်ၜိုတ်(၃၅)တေံရောၚ်ဂှ် ပါမောက္ခတက္ကသဵု နာဲဗဳရှပ် တက္ကသဵုဍုၚ်ဝှတ်ဝိၚ်ဂှ် ဟီုကဵုလဝ်လညာတ်ရ။ လညာတ်ညးဝွံ ဒတုံဒၟံၚ် “အာဖဲမိပ်ဖဲတုဲတှေ်စဴကၠုၚ်” ရောၚ်။ ဆဂး ပညာဍေံတအ်ဟွံမွဲမဂး ကာလဍေံစဴကၠုၚ်ဇရေၚ်ဗွိုၚ်ဂကောံဇကုမဂး ဍေံတအ်ကေတ်နၚ်သီုဂဥုဲၜူမာဲရောၚ်ဂှ် ညးကဵုလဝ်သတိရ။ ညံၚ်တက္ကသဵုဍေံတအ်ဂွံတုဲဂှ် ညးမဒှ်မိမတအ် ဒးဖန်ဇန်ရောၚ်ဂှ် ညးတအ်ကဵုလဝ်ကသပ်လညာတ်ရ။

အတိုၚ်ဒံက်တာနာဲပညာမန် မဟီုထ္ၜးလဝ်ဂှ်မဂး ဂကောံညးတအ်ပ္ဍဲဇၚ်မာဲဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရေၚ် မလေပ်လဝ်ပညာကၟိန်ဍုၚ်အမေရိကာန်သၟး ပါလုပ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။ လေပ်လဝ်ပညာသၠုၚ်ၚ်တုဲ ပတုဲဖဵုဂကူပ္ဍဲဂကောံအဓိကတအ်ဂှ်လေဝ် ကျာ်သြဳဂကူနွံရ။ ဟွံလေပ်လဝ်ပညာနူဍုၚ်ဇၞော်ဇၞော်မဂး ဒၞာဲအဓိကတအ်ဂှ် ကောန်ဂကူပိုဲတအ် ကလိဂွံဟွံမာန်က္ဍင် တော်ဆညာတ်အာကီုရအဴ။