“ပရောတ္ၚဲဟံသာဝတဳလီု”

ပရောဟံသာဝတဳလီုပြာကတ်ဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်မန်တအ်ဂွံဆဵုကေတ်အောန်တဴလောန်ကွေဟ်ရ။ ပ္ဍဲလိက် ပြကိုဟ်ရာဇဝၚ်တၞောဝ်ဒတောဝ်သၟိၚ် ကျာ်ဇၞော်အစွောအ် ခၞံလဝ်ပ္ဍဲ သက္ကရာတ် ၁၁၂၈ (အေဒဳ-၁၇၆၆) ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပရောဟံသာဝတဳလီု သာ်ဝွံရ။

ပၞာန်ဗၟာတၠညးအံၚ်ဇဲယ ဇက်စှ်ေနူမုဆဝ်ဗဝ် နူအဝတေအ်တုဲ စိုပ်ကၠုၚ်ဒဵုကွာန်ဖံရ။ သၟိၚ်တအ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဗဂေါဝွံဟိုတ်ဟွံသၟဟ်သၟန်ရၚ်သ္ကအ် ဟိုတ်ဟွံညဳသာတုဲ ဍုၚ်ဗဂေါဂှ်တၠညးအံၚ်ဇဲယဂွံကေတ်ရ။

ကာလဂှ်အိုတ်ခမဳဂမၠိုၚ်အလုံဍုၚ်ရးမတဴမ္ၚးဍုၚ်တအ်ကၠုၚ်ကောံပ္ဍဲဍုၚ်ဗဂေါဝွံ သီုဖအိုတ်မၞုံဗၞတ်ပိလ္ၚီပြၚ်ရ။ သၟိၚ်ဗမၟာဂွံဍုၚ်တုဲ ဂစိုတ်ကၠေအ်ခမဳဖအိုတ်ရ။ ဆခမဳမတဴဇိုၚ်ဂၞိၚ် ဗမံက်ၜဳသတိုၚ်ဗာန်ဆက်တိတ်တအ်ဂှ် ဒဴကၠောအ်အာမတၟတုဲ လုပ်အာဍုၚ်သေံ လဗုန် ဇၚ်မှာဲ တေအ်တအ်ဂှ်မဗၠးဂစိုတ်ရ။ ဇကုတၠညး၊သီုဥပရာဇာ သၟိၚ်ဗၟာဝွံပတိုန်ဏာမုဆဝ်ဗဝ် တေအ်ရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာတ်လ္ၚီကၠံစှ်ဒ္ဓိတ် ဂိတုပသာ် မသုန်စွေက် တ္ၚဲသိုက် ပယျာံဇၞော်လှိၚ် သၟိၚ်ဗၟာအံၚ်ဇဲယ ဂွံဍုၚ်ဗဂေါရ။

လိက်ဝၚ်ဗညာဒလ
ပရောဟံသာဝတဳလီု ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်ဗညာဒလဂွံဆဵုကေတ်ဂၠိုၚ်ညိရ။
ကဵုတၠဗာန်မၚ်မွဲ ဍုၚ်အၚ်ဝရ တုဲတၠညးဖျေံအမန္တာကဵုအမာတ်ဇၞော် ပိုက်ဒပ်ကၠေၚ်စဴကၠုၚ်ဟံသာဝတဳရ။ တၠဗာန်မၚ်မွဲဍုၚ်ညိၚ်ဝတ်ညဳသာသၟဟ်သ္တးအိုတ်ရ။ တၠညးဟံသာဝတဳပၠန်တုန် သာ်ဝွံချပ်တဴရ။

တၠဗာန်မ္ဂးနွံကဵုအစောန်စရာဲရောၚ် ယဝ်ရကဵုမၚ်မွဲဒၟံၚ်ဍုၚ်အၚ်ဝလအ်အာမ္ဂးဍုၚ်ဂှ်ဗိုန်အာကဵုတၠဗာန်ရ။ ကဵုကၠေၚ်ဂှ်ဟေၚ်ဂပ်ဝ်ရောၚ်သၟိၚ်ချပ်ကသပ်သာ်ဂှ်တုဲ သာ်ဝွံနွံရာဇာသြကာရ ကဵုယဵုထၜးပျးတၠဗာန်ဂှ် ကဵုကၠေၚ်ကၠုၚ်ကီုရ။ မုဟိုတ်ကဵုကၠေၚ်ဂှ်ရော တၠဗာန်ဝွံ ဒုၚ်စြိုၚ်ကိုၚ်ကာ အမှုရာဇဝတ် လ္ဒံရး ကေတ်ဇၞးကဵုသတြုအိုတ်သီုဂှ် ဂွံဇဲယဇၞးသ္ဍိုက်ပေၚ်တုဲရ၊ သ္ဒးထောအ်သ္ၚိဒၟံၚ် ဇံၚ်သ္တိတ်ဗွဲမလအ်ကီုရ၊ ကဵုကၠေၚ်ကၠုၚ်ဇူတဴ ပ္တန်ပ္တေဝ်သမာဓိကီုရ၊ ဂလာန်ဝွံပိုဲဟီုဆဗွဲခမၞောန်ရ။

ဒေအ်တၠညးဂှ်ကဵုတိုန်အာမၚ်မွဲ ဒၞာဲတေအ်တုဲ တၠဗာန်ဂှ်ကလေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သ္ၚိထာန်ဒၟံၚ်ဇကုရ။ ပ္ဍဲကာလဂှ်တၠဗာန်ကၠေၚ်စှ်ေတုဲ ဒဒှ် ဒေအ်တၠညးတိုန်မၚ်မွဲဍုၚ်ဂှ် အိုတ်ကဵုညးဍုၚ်ဂမၠိုၚ်တီအိုတ်တုဲ ဍေံတအ်က္တဵုဗဒှ်သပုန်ရ။ ဒေအ်တၠညးဂှ်စၞေဟ်ကဵုဍေံဟွံမာန်ရ။ ဒးထောအ်ကၠေအ်ဍုၚ်အၚ်ဝရ။ စှ်ေပ္တန်ဒပ်ဗဗိုန်ဒုၚ်ဆဍုန်ပြန်ရ။ ဍေဟ်တအ်ညးဂမၠိုၚ်ပ္ကောံဗဵုဂတဵုရာသၟတ်တုဲ ဇက်စှ်ေကၠုၚ်ဗ္တိုက်ဍုၚ်ပြန်ပၠန်ရ။

ဒေအ်တၠညးဒုၚ်ဒေါဝ်ဟွံမာန်တုဲထောအ်ကၠေအ်ဒပ်ဍုၚ်ပြန်ပၠန်ရ။ နူဂှ်ကၠုၚ်ပခိုၚ်လဝ်ဒပ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပၠန်ရ။ ဗဵုဗၟာတအ် ပ္ကောံဓရီုဂွံဗဵုလဗးဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ ဇက်စှ်ကၠုၚ်ဗတိုက်ဒပ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပၠန်ရ။ ဒေအ်တၠညးဒုၚ်ပၞာန်သတြုဟွံမာန်တုဲ ဒဴထောအ်ကၠေအ်ဒပ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ကၠေၚ်ကၠုၚ်ဟံသာဝတဳရ။ ကာလဂှ်တၠဗာန်တီဒဒှ်ဒေအ်တၠညး စၞေဟ်ပၞာန်သတြုဟွံမာန် ထောအ်ကၠေအ်ဍုၚ်အၚ်ဝ၊ ဍုၚ်ပြန်၊ ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဒဴကၠေၚ်ကၠုၚ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳရ။

မန်ဂမၠိုၚ် ရုဒှ်လကိုတ်တုဲ ကမြဴတဴရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ဂလာဖရၚ်သေတ်ကၠုၚ်ဒေါအ်ဒၟံၚ်မွဲက္ၜၚ်၊ တၠဗာန်ကဵု ဂလာသ္ကိုပ်က္ၜၚ်ဂှ် သီုညးဍုၚ်သြေၚ်ဂမၠိုၚ် ပ္ကောံဓရီုရေၚ်သ္ကအ်တုဲ တိတ်ဒုၚ်ပတိတ်ပၞာန်ဗၟာ ဗက်ကၠုၚ်ရ။ ဗၟာတအ်တီဒဒှ်တၠဗာန်ကီု ဂလာတအ်ကီု တိတ်ဗ္တိုက်ဒုၚ်ပၞာန်ဂှ်တုဲ ဗၟာတအ်ကၠေၚ်စဴအာ ဒဵုဒပ်ဒၟံၚ်လ္ဂုၚ်ရ။

တၠဗာန်ကီုဂလာသကိုပ်က္ၜၚ်ကီု တီဒဒှ်ပၞာန်ဗၟာကၠေၚ်တုဲ တၠဗာန်ကီု ဂလာကီု ပ္ကောံဗဵုဂမၠိုၚ် ကၠေၚ်လုပ်ဍုၚ်သြေၚ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်ဟံသာဝတဳပၠန်တုန် ဒဒှ်ဗၟာတအ်က္တဵုဗဒှ်သပုန်တုဲ လုပ်ပၠံၚ်ဂွံဍုၚ်အၚ်ဝ၊ ဒေအ်တၠညးဒဴထောအ်ကၠေအ်ဍုၚ်အၚ်ဝတုဲ၊ ဗၟာတအ်ဂမၠိုၚ် ဗက်ဗတိုက်ကၠုၚ်စိုပ် ဒဵုဍုၚ်ဟံသာဝတဳဂှ် အီုတ်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ကမၠိုက်ကၟဵုတဴအိုတ်ရ။ အိုတ်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ သၟိၚ်အမာတ်ကီု၊ သေဏာပတိကီု၊ တၠတိဇၞော်ကီု ဗဗိုန်တဴဆပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ်ရ။

ဍုၚ်သြေၚ်ဂှ်ပါဲကၠေအ်တုဲ ဍုၚ်သၟိဟ်နူဂှ်ဗၟာတအ်ဗ္တိုက်ဂွံအိုတ်ရ။ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလေဝ်ပၞာန်ဗၟာကၠုၚ်ဗိုၚ်တဴရ။ ဂလာန်ဝွံ ပိုဲဟွံမိက်ဟီုကဵုသမၠီုတအ်စောဒၞာဂှ်ဒှ်တုဲ၊ ပိုဲသ္ဒးဟီုကဵုတအ်တေအ်ရ။ ကာလဇက်ပၞာန်ဗ္တိုက်ဍုၚ်အၚ်ဝဂှ် တၠကျိန်မၚ်မွဲက္ဍိုပ်ဍုၚ်မုဟ်ရးဂှ်ဒှ်ကွေဟ်ရ။ ကာလပၞာန်ကၠေၚ်ကၠုၚ်တုဲ ပိုက်ကၠေၚ်ကၠေအ် တၠကျိန်တုဲရ ၜိုန်ဂှ်လေဝ်မၚ်မွဲတဴ ပွဳပွူဍုၚ်ဏီ၊ ဟိုတ်ဂှ်ဗၟာတအ်လုပ်ဗ္တိုက်ပၠံၚ်ဍုၚ်ဟွံမာန်ဏီဟေၚ် တၠသ္ဇၚ်ကီု တၠကၠေပ်ကီု တၠကျိန်ကီု ပစိုတ်မၚ်မွဲမြုပြ ဗဗိုန်တဴတြၚ်ဍုၚ်ကီု ကၟာၚ်ဍုၚ်ကီု ဗွဲမလောန်ရ။

တၠညးဟံသာဝတဳ စဳရေၚ်ပၞာန်ကဵု အမာတ်သေဏာပတိတအရ။ ပၞာန်ပိုဲကဵုတိတ်တဝ်စၞေဟ်ဒၟံၚ်ရိုဟ်ရိုဟ်ကာလတုဲ ဇြဟတ်ပိုဲဍိုန်အာလၟေၚ်ကာလကီုရ။ ပိုဲကဵုတိုက်မံၚ် ဂၠာဲညးမကေတ်ဇၞးကဵုသတြုမာန်ဂှ် ပိုဲဇိုန်ကဵုကောန်ပိုဲရ သာ်ဝွံသ္ဂးတုဲ ဂၠာဲညးတၠအစောန်ရ။

တၠဗာန်ဂွံမိၚ်ကေတ်တုဲ အာလုပ်လ္ၚောဝ်ပ္တီတၠညးရ။ တၠဗာန်ယဵုဒုၚ်ရာဇအမန္တာရ ပ္ဍဵုလ္တူကၞိပ်တုဲ ကၠေၚ်တိတ်ကၠုၚ်စဳရေၚ် သေဏၚ်ဂဗျူဟယောဓာတုဲ ဇက်တိတ်ကၠုၚ်ဗ္တိုက်ဂှ် ဗၟာတအ်ထဲကၠေၚ်ပၞာန်ရ။

ဗဵုပၞာန်တၠဗာန်ဗက်ဗ္တိုက်အာ ဗၟာတအ်ဒဴအာအိုတ်ရ။ တၠဗာန်ကေုာံဗဵုပၞာန်ဂမၠိုၚ် ဂွံဇဲယဇၞးကဵုပၞာန်သတြုတုဲ ကၠေၚ်လုပ်ဍုၚ်ရ။ ကာလဂှ် တၠညးဟံသာဝတဳသာ်ဝွံချပ်တဴရ၊ တၠဗာန်မ္ဂးဂှ် ကောန်ညးလွေဟ်ရောၚ် ကောန်ပိုဲဝွံပသက်စွံလဝ် ဒှ်ကောန်အသွဝ်နန်ရောၚ်၊ ဟွံကြိုက်ထပ်တဲကဵုတၠဗာန်ရ။

ဆဗၞတ်ထေက်ကဵုတၠဗာန်ဂှ် ကောန်သမ္ၚေဟ်သေထဳကီု၊ ကောန်အမာတ်သေဏာပတိဂမၠိုၚ်သ္ၚဳဂၠာဲရုဲစှ် ဒၞာဲမၞုံရုပ်သာ် ကျာ်သဳဂှ် ကဵုဂွံထပ်တဲရ သာ်ဝွံတၠညးချပ်ရ။ တၠဗာန်တီကေတ်စိုတ်ညးတုဲ တၠဗာန်သၟဟ်သ္တး ဗော်မိဂၠးမ သီုဝံၚ်သသညာတိကာ မိတ်သဟာဲ ဒဒှ်ေဒယှ် ရေၚ်သ္ကအ်တုဲ ဒဴလုပ်ဂၠံၚ်ဍုၚ်ဇၚ်မှာဲရ။

ဂၠံၚ်တၠဗာန်မတိတ် ဗၟာတအ်ပဲါကဵုသေၚ် ဒဒှ်တၠညးဟီုဟွံဒှ် ဂလာန်တမ်ကဵုကၞတ်ဟွံညဳသာဂှ် တုဲ တၠဗာန်မဒဴလုပ်အာဍုၚ်ဇၚ်မှာဲတုဲရ၊ ဂလာန်ဂှ် ကမြဴအလုံဍုၚ်ဂှ်ဟေၚ် တၠကၠေဝ်၊ တၠသ္ဇၚ်၊ တၠကျိန် သီုညးပိတၠတီကေတ်တုဲ ဒေပ်စိုတ်တြုဟ်တုဲ ပိုဲသ္ကိုပ်ပၞာန်ညးပိတၠဝွံ ဒုၚ်ဗ္တိုက်ကဵုပၞာန်သတြု ဒဵုကဵုအိုတ်ဇြဟတ်ပၞာန်၊ ယဝ်ရဇြဟတ်ပၞာန်ဟွံအိုတ်ဏီမ္ဂး ပိုဲဒုၚ်ဗ္တိုက်အာရ ဂးသာ်ဂှ်တုဲ ပြေၚ်ပၞာန်ဗ္တိုက်ရေၚ်သ္ကအ်ရ။ ကာလဂှ်ဗဵုပၞာန်ဗၟာတအ်ဂမၠိုၚ် တီကေတ် ဒဒှ် တၠဗာန်မဒဴအာဂှ်တုဲ ဗၟာတအ်ခဵုလုပ်ဗ္တိုက်ကၠုၚ်ကီုရ၊ သီုကဵုၜါလပါ်ဂှ် ချိုတ်တဴဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ရ။

အခါတၠညးတီကေတ် တၠဗာန်ဒဴကၠေအ်ဂှ်၊ စိုတ်ဖေက်တၠညးက္တဵုဒှ်ရ။ ကော်ပၟိၚ်နၚ် ဗိန္ဒောဟောရာ အစာဗိုတ်ပိ ဗေဒၚ်ပန်တအ် ကၠုၚ်စိုပ်ပ္ဍဲနန်တုဲ ကဵုတော်ဆရံၚ်ဇာတာဍုၚ်ရ။ ယွံတၠညး ဇာတာဍုၚ်လီုအာရ သာ်ဝွံအစာတအ်လ္ၚောဝ်ပ္တီဂှ် ပ္ဍဲစိုတ်တၠညး ဗဟေက်ဂှ်ဇၞော်က္ဍၚ်တိုန်အာရ။ တၠညး ကဵု ဒေံတၠညး ဂှ် ညဳသာသၟဟ်သ္တးတုဲ သာ်ဝွံတၠညးဟီုရ။ ယွံမၞးတအ် ဇာတာဍုၚ်ပိုဲလေဝ်လီုအာရ။

ပိုဲတိတ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ကဵုသတြုကီုလေဝ် ကေတ်ဇၞးဍေံဟွံမာန်၊ ဗဵုလဗးပိုဲကီုလေဝ်အောန်စှ်ေရိုဟ်တ္ၚဲရ။ ပိုဲယဵုဒုၚ်သုၚ်သစ္စာ ဆက်ကွာဲပ္ကဴထဝ်သြန် အခေါၚ်ဘဏ္ဍာ အတိုၚ်ပြဝဏဳ ပိုဲဆက်ကွာဲကဵုညးဟွံခိုဟ်ဟာ။ သီုညးဂမၠိုၚ်ညဳသာတုပ်စိုတ်တုဲ ပြေၚ်လိက်ရာဇာသာန် ကဵုသၟိၚ်တအ်ပတိတ်ဏာကဵုဗဵုပၞာန်ဗၟာတအ်ရ။ အစဳဇန် တၠညးကဵုအမတ်ဒဴဗညာတအ်ဂှ် တၠသ္ဇၚ်၊ တၠကၠေပ်၊ တၠကျိန်တအ်ညးပိ ဟွံတီဟေၚ် ညးပိဂှ်ဗဗိုန်တဴကၟာၚ်ဍုၚ်မြုပြ ပ္ကောံဗဵုလဗးဗ္တိုက်တဴဒၟံၚ်ဟွံသ္ကုတ်ရ။ ပသာ်ဝွံရော တၠညးဟံသာဝတဳပတိတ်နၚ်လိက်ကဵုပိုဲတုဲရ၊ မုဟိုတ်ပၞာန်မန်တအ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ဏီရော၊ သာ်ဝွံဗဵုပၞာန်ဗၟာတအ်ဂးတုဲ ပြေၚ်လိက် ကၠေၚ်ပလန်လိက်ကဵုတၠညးရ။ တၠညးလေဝ် ဖျေံအသံကဵု ဗဵုပၞာန်မန်တအ် ကဵုဒေါအ်ကၠေအ်ပၞာန် လ္ပဗ္တိုက်အိုတ်ရ။

ညးပိဂွံမိၚ်အသံဂှ်တုဲ ချပ်တဴရေၚ်သ္ကအ်ရ။ ပိုဲဂွံကၠုၚ်က္တဵုဒှ်တြုဟ်မွဲတုဲရ၊ ပိုဲဂှ်ဗြဴဟွံသေၚ်၊ မွဲဘဝ မိဒှ်ၜါ၊မဒှ်ၜါ၊အစာဒှ်ဒစာံဟွံကေၚ်မိၚ်၊ သတ်တအ်ပ္ဍဲလိုက်ဝွံ ဒှ်ဍိက်ညးထပှ်တၠ ဒှ်ကထပှ်ကွိတ်မ္ဂးဂှ်ဟွံခိုဟ်၊ မွဲဘဝမိမွဲ၊မမွဲ ပူဂဵုဂှ်ခိုဟ်ရ။ ယြဴအစာမွဲဒ္ဂေတ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲရတ်ပိမ္ဂး အစာသာ်ဂှ် ကွးတအ်ဂပ်ဝ်ဒ္ဂေတ်ဗက်ရောၚ်။

ပိုဲဂွံဒုၚ်ကာဖဴသၟိၚ်မန်ရောၚ်၊ ကဵုဒုၚ်ကာဖဴသၟိၚ်ဗၟာပၠန်မ္ဂးဟွံဒုၚ်ရ။ မုဟိုတ်ရော မန်ကဵုဗၟာ အဃောကေတ်ဒၟံၚ် ကျဇၞးရေၚ်သ္ကအ်ဏီဖိုဟ် ဂှ် ဒုၚ်ကျထောအ်လောဲလောဲမ္ဂးဒုၚ်ကယျဟွံမာန်၊ ကဵုဒးလ္ၚောဝ်သတြုပၠန်ဂှ်ဟွံလ္ၚောဝ်ရ။ နူကဵုက္တဵုဒှ်တြုဟ်သေၚ် ပၞာန်မ္ဂးဂှ်မဒှ်ပေဲါတြုဟ်တအ်ရောၚ်၊ ယဝ်ရဇြဟတ်ပၞာန်နွံဏီမ္ဂးဗ္တိုက်တဴဏီရ၊ ယဝ်ရဇြဟတ်အိုတ်တုဲမ္ဂးဇူဒၟံၚ်ကၠာရောၚ်၊ သ္ကဵုဒုၚ်ကျထောအ်မ္ဂးဂှ်ဟွံဒုၚ်ရ။ ဂးသာ်ဂှ်တုဲ သီုညးပိဗဗိုန်တဴကၟာၚ်ဍုၚ်ပြတြၚ် ဒုၚ်ဗ္တိုက်ကဵုပၞာန်သတြုရ။ ဒဒှ်ဗဵုပၞာန်မန်တအ်ဟွံဒုၚ်ကယျ ဟွံဖျေံတဲ ဂှ် ဗဵုပၞာန်ဗၟာတအ်ပလံၚ်လိက်ကဵုတၠညးပၠန်ရ။ မှုက်ကဵုအခိၚ်ပျာံ သၟုဲတဴရေၚ်သ္ကအ်ကဵုပံက်တြၚ်ဍုၚ်ရ။ တၠညးပၠန်တုန်ဂွံလိက်မှုက်တုဲ ညံၚ်လဟီုအိုတ်သီုပဗက်ရ။

ကာလဂှ် ဒပ်လွဟ်ဇမၠေအ်ဗ္တိုက်တဴရေၚ်သ္ကအ်ရ။ အခါဂှ်ဗၞတ်ညးဍုၚ်ဂမၠိုၚ် ပၞောဝ်စှ်စွံဒ္စိတ်စွံဒှ်စိုတ်ဗြဴရ။ မွဲစွံရဒှ်တြုဟ်ဟေၚ် ကဵုကောန်ဂကူပိကီုညးမွဲစွံကီု တီဒဒှ်တၠညးလုပ်မွဲဖဲါပၞာန်သတြုတုဲ ယွံမၞးတအ် ဆပိုဲညးမွဲစွံဒှ်စိုတ်ကြုဟ်၊ ဗွဲဂတဝွံ ယၟုဂွံတိုန်သၠရိုတ်တာ၊ သ္ဇၚ်ဂတကဵု သ္ဇၚ်ကြဴဂှ် သ္ဇၚ်ဂတဟေၚ် ဒုၚ်ဂပ်ဝ်ဂစိုတ် ဂးအိုတ်တုဲ ဟွံရုဲဟွံပဲါ ပလဝ်သက်သဳမွဲမွဲတုဲ ဗ္တိုက်တဴရေၚ်သ္ကအ် ဒဵုတွဵုထပှ်တ္ၚဲဟေၚ်၊ ပ္ဍဲ ကၟာၚ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳဂှ် ဆီၛၞတ်မတ်စိၚ်ဟေၚ် ဇွလနၚ်ဖဳတဴအလုံတိရ။

ကာလဂှ်ညးပိတၠဟီုတဴရေၚ်သ္ကအ်ရ၊ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳဝွံ ဒှ်အာသုသာန်ရ။ ပိုဲပကဵုဇန်တအ်စောဒၞာရ။ ဍုၚ်ဝွံပိုဲလ္ပကေတ်ရ။ ဂးသာ်ဂှ်တုဲ ညးပိဂှ်ဗ္တိုက်တဴမွဲဒၞာဲ စဵုကဵုပၞာန်ဗၟာတအ်ပေက်အာရ၊ ဒၞာဲထာန်ညးပိတၠမအာဂှ်ဗၟာတအ်ပဲါဒဴရ။ ပ္ဍဲဂၞဴဍုၚ်ဟံသာဝတဳဂှ် မၞိဟ်ဗၞတ်မွဲကိုတ်ပြၚ် သၟိဟ်တဴဆဗၞတ်ကၠံပရဲကီု၊ ဒဴအာဒၟံၚ်အကြာခြုံရာပ်ကီု၊ ဒဴအာဒၟံၚ်ဇိုၚ်ကရးကီု၊ ဒဴဗက်အာဖဴဗၟာကီုရ။ ကာလညးပိတၠကဵုဆမဒှ်မွဲဂကောံဖဴဇကုဂှ် ပ္ၚောအ်ဒဴအာဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာရ။ တၠကျိန်ဂှ်ကၠုၚ်ဂွံဘာ်တြဴဂှ်စိုပ်အနိစ္စဓဝ်ရ။ တၠကၠေပ်ဂှ်စိုပ်ဗၞတ်မတ္တမတုဲစိုပ်အာအနိစ္စဓဝ်ရ။ တၠသ္ဇၚ်စိုပ်ဆဗၞတ်တံၚ်ဗြံက်ဂှ်စိုပ်အနိစ္စဓဝ်ရ။ ဗၟာတအ်ဂမၠိုၚ်တီညးပိဂှ်ပဲါဒဴအာတုဲ ကၠုၚ်ပ္ညဳပ္ညပ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ ဆမဒးဒယိုန်ထောအ်ဇွကမ္မထာန်ဂှ်ဂၠိုၚ်ကဵုဂိတုတ္ၚဲဟေၚ် ပ္ဍဲသက္ကရာတ် ၁၁၁၉ဂှ် ဓာတ်ပါပဒ္ကုတ် တိုၚ်ဒေါံဓာတ်ပြီု ဟိုတ်ဂှ် ဍုၚ်မဒးလီုရောၚ်။ နူကဵုပထမ သမလ ဝိမလ တေံ ဒှ်ပထမပရိစ္ဆေဒ၊ စတုတ္ထ ပရစ္ဆေဒဂှ် သၟိၚ်ကောဲ၊ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ တန်တုဲလီု ၊ လီုတုဲတန်ပန်ဝါရ။

*လက်ဝင်ဂကူတၞဟ် ဗီုချူစၟတ်သမ္ထီလဝ် ဍုင်ဟံသာဝတဳလီု

ပရောမန်ကဵုဗၟာဗ္တိုက်ရၚ်သ္ကအ်တုဲ ဟံသာဝတဳဂွံလီုအာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ပ္ဍဲဝၚ်ဗၟာ၊ လိက်သမ္တီဗၟာ၊ပ္ဍဲ လိက်သမ္တီအေၚ်ဂလိက်တအ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ရ။ ပရောပရာတအ်ဂှ်ဆၜိုတ်ဗွဲခမၞောန် ပတိုန်ထ္ၜးအာရောၚ်။
၁၁- ၀၃- ၁၇၅၂ ပၞာန်မန်သီဂွံဍုၚ်ဇၞော်ဗၟာအၚ်ဝ။ သီုရပ်ကေတ်သၟိၚ်ဗၟာအၚ်ဝ မဟာဓမ္မရာဇာဓိပတိ ကီုရ။

သ္ကိုပ်ပၞာန်မန်ဂမၠိုၚ်ဗ္တိုက်သီုကေတ်ဍုၚ်အၚ်ဝတအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ပ္ဍဲလိက်သမ္တီဗၟာသာ်ဝွံရ။ မဟာဥပရာဇာ ညးမဒှ်ဒေံဇၞော်ဨကရာတ်မန်ဗြမိုၚ်ဓိရာဇာဓိရာဇ်။ ဗညာဒလ ညးမဒှ်ဒေံသၟတ်ဨကရာတ်မန်။ သၟိၚ်စဴဗြ ညးမဒှ်ဓၟာန်တၠညး၊ ဗညာကံၚ်ဟာန် မဒှ် ကၟိန်တၠညး။ သၟိၚ်ဒဴတဴ မဒှ်ကၟိန်တၠညး၊ ဗညာသိရိ မဒှ် ကၟိန်တၠညး တအ်ရ။ ပ္ဍဲ သ္ကိုပ်ပၞာန်မန်တအ်ဂှ်ဟွံဂွံဆဵုကေတ်ယၟုတၠဗာန်ရ။ ဗညာကံၚ်ဟာန်ဂှ် မဒှ်တၠဗာန်ဟာ မဒးခယျရ။

ဨကရာတ်မန်ဂှ် ဒုၚ်ယၟုဗညာဒလ ကၠာဟွံဒှ်ဨကရာတ်ဏီ၊ ဃောဒုၚ်တာလျိုၚ်သၟဝ်သၟိၚ်ကောဲရောၚ်။ကာလဒှ်သၟိၚ်တုဲဒုၚ်ယၟု ဗြမိုၚ်ဓိရာဇာဓိရာတ် ကီု သေနာပတိရာတ်ကီုတုဲ ဒေအ်ညးသၟတ်ဂှ်ကဵုဒုၚ်ယၟု ဗညာဒလ ကဵုစဍုၚ်သြေၚ်ရောၚ်။

၁၃- ၄- ၁၇၅၂ ဗဵုပၞာန်မန် အာစိုပ်မုဆဝ်ဗဝ် သ္ဂောအ်ပၠောပ်သၟဝ်တဲဇကု ကဵုဒုၚ်သစ္စာဇကုတအ်ဂှ် တၠခွါ ဍုၚ်မုဆဝ်ဗဝ်အံၚ်ဇေယျ ဂစိုတ်ကၠေအ်ဖအိုတ်ရ။ ၜိုန်ရပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဒှ်ဒၟံၚ်အခက်အခုဲညိကီုလေဝ် မဟာဥပရာဇာ မဒှ်ညးဍိုက်က္ဍိုပ်ပၞာန်မန် သီု ဗညာဒလ၊ သၟိၚ်စဴဗြ၊ သၟိၚ်ဒဴတဴ သီုဗဵုလဗး ပိစွံၜါစွံကီု ဂၠုၚ်ပၞာန်ဇၞော်ဗွဲမဂၠိုၚ်တအ်ကီု ပကောံကေတ်တုဲ ကၠေၚ်စဴအာဟံသာဝတဳရ။

ဗဵုလဗးမန်သၟိဟ် ပိစွံမွဲစွံဂှ် ကဵုတၠဗာန်ဍိုက်က္ဍိုပ်တုဲ ကဵုမၚ်မွဲလဝ်ပ္ဍဲဍုၚ်အၚ်ဝရ။ ပ္ဍဲရးဗၟာ ဇြဟတ်ပၞာန်မန်ဍိုန်စှ်ေအာဂှ်ကီု သၟိၚ်ဥပရာဇာ သီုဒေအ်သၟိၚ် ကလောသၟိၚ်မန်တအ်ကၠေၚ်စဴအာကီု ညးဒေသဂှ်တအ်တီကေတ်တုဲ ညးမိက်မပုန်တအ်လုပ်စပ္ဍဲအံၚ်ဇေယျကီု၊ လုပ်စလပါ်သေံတအ်ကီုဂၠိုၚ်တိုန်ရ။ မဒးဟီုမ္ဂး ပရောဒဒှ် ဏအ်ဂှ် မဒှ်တံမူလ ဟံသာဝတဳလီုရ။

ၜိုန်ရဟွံရုံဂပ်ကဵုဗဵုလဗးကီုလေဝ် တၠဗာန် အာဗ္တိုက်အံၚ်ဇေယျပ္ဍဲမုဆဝ်ဗဝ် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ။ ဇၟာပ်ပ်အလန် ပၞာန်မန်တအ်ပေက်အာတုဲမဒးဆုတ်ကၠေၚ်စိုပ်ဍုၚ်အၚ်ဝရ။
၂၀- ၆- ၁၇၅၂ ဨကရာတ်မွန်ဟံသာဝတဳ ဟွံပေၚ်စိုတ်ကဵု တၠဗာန် ဒၟာနူဗ္တိုက်ကေတ်ဇၞးအံၚ်ဇေယျဟွံမာန်တုဲ ကဵုကၠေၚ်စဴဗဂေါပၠန်ရ။ စၞးတၠဗာန်ဂှ် ခါန်စွံ ဝေါန်အခေါၚ်ထဝ်တံၚ်ဥူ ကဵုဍိုက်က္ဍိုပ်ပၞာန်မန် မၚ်မွဲလဝ်အၚ်ဝ ရ။

၃- ၁- ၁၇၅၄ အံၚ်ဇေယျ ဗ္တိုက်သီကေတ်ဍုၚ်အၚ်ဝ နူတဲမန်။ ဨကရာတ်မန် ဆဟွံဗပေၚ်စုတ်ဗဵုလဗးဂမၠိုၚ်၊ ဟွံခါန်စွံ သ္ကိုပ်ပၞာန်မနွံကဵုအစောန်စရာဲတအ်သၟးဟွံသေၚ်ဏီ ကဵုတၠဗာန်ညးမနွံကဵုအစောန်စရာဲဂှ်ကၠေၚ်စဴ တုဲ ခါန်စွံလဝ်ဝေါန်တံၚ်ဥူ ညးအောန်ကဵုအစောန်စရာဲ နူတၠဗာန်သေၚ် မဒးလေၚ်အိုတ်ရ။

၂၄- ၅- ၁၇၅၄ ဗၟာတအ်ဂွံဍုၚ်အၚ်ဝတုဲဂှ် ဨကရာတ်မန် ဗၠးဏာဒပ်ပၞာန်ဇၞော် မဟာဥပရာဇာဍိုက်က္ဍိုပ် တုဲ ဒေအ်ညးဗညာဒလ၊ တၠဗာန်၊ သၟိၚ်စဴဗြ သီုသ္ကိုပ်ပၞာန်မန်မနွံအစောန်စရာဲတအ်ပါဗက်တုဲ ဗ္တိုက်ဍုၚ်အၚ်ဝ မွဲဝါပၠန်ရ။ သၞသတြု အဃောဍောတ်ဂှ် ဟွံပတိတ်ဇြဟတ်ကဵုလာဲလေၚ်၊ သၞသတြုဇၞော်မောဝ်ခိုၚ်ဗိုန်အာတုဲမှ ပတိတ်ဇြဟတ်ပၠန်ဂှ် လဇုဲအာရ။ ပၞာန်မန်ဖအိုတ်ပေက်ကျအာ မဒးဒဴစှ်ေ စဵုစိုပ်ဍုၚ်ပြန်ရ။ ကဵုတၠဗာန်မၚ်မွဲလဝ်ဍုၚ်ပြန်တုဲ ဥပရာဇာစဴအာဟံသာဝတဳရ။

၁၃- ၁၀- ၁၇၅၄ ဨကရာတ်မန် ဂစိုတ်ကၠေအ်ဨကရာတ်အၚ်ဝ ဒှ်ဒၟံၚ်ဂၠုဲ ပ္ဍဲဗဂေါရ။
ဒၟာနူဂစိုတ်ကၠေအ်သၟိၚ်အၚ်ဝဂှ် ဗၟာနွံဒၟံၚ်သၟဝ်တဲမန်တအ် စိုတ်ဂိအာအိုတ်တုဲ ပုန်စကဵုမန်တအ်ရ။ ဟိုတ်နူဂှ် တုဲဍုၚ်ပြန်ဂှ်ဗၟာပုန်စတအ်သီဂွံအာရ။ ဟိုတ်နူသၟိၚ်မန် ဟွံဆိုက်ဗဒက်ပ္ဍဲပရေၚ်စန်ဒက် တုဲ ဗၟာလုပ်စဒၟံၚ်လပါ်မန်တအ် ပြံၚ်လုပ်အာလပါ်အံၚ်ဇေယျသေၚ် ဇြဟတ်ဗၟာဇၞော်တိုန်ဗွဲမလောန်တုဲ ဇြဟတ်မန်ဍိုန်စှ်ေအာတၟာဂၠိုၚ်ရ။

ဗၟာတအ်သီကေတ်ဍုၚ်ပြန်တုဲ ဨကရာတ်မန် ကဵုဥပရာဇာဍိုက်က္ဍိုပ်တုဲ ဗၠးဏာဒပ်ပၞာန်ဇၞော် ကဵုအာဗ္တိုက်ဍုၚ်ပြန်ပၠန်ရ။ အပ္ဍဲဍုၚ်ပြန်ဗၟာတအ်တိုန်ပြဒုၚ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ကီု နူမ္ၚးဂှ် ဇကုအံၚ်ဇေယျဍိုက်က္ဍိုပ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဇၞော်စှ်ဗ္တိုက်ကီုဂှ် ပၞာန်မန်ပေက်ကျအာတုဲပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ ၉- ၂- ၁၇၅၅ မန်တအ်ဒးဗၠးတဲဝုတ်ဒိုဟ်ရးပြန် မဒးဒဴစှ်ေပၠန်ရ။ ဇကုဥပရာဇာစဴစိုပ်စဵုကဵုဗဂေါရ။

၂၃- ၂- ၁၇၅၅ ဗၟာသီဂွံဍုၚ်ဖာသီရ။ ဒၟာနူဂှ်တုဲ ဗၟာတအ်ဂွံကေတ်လွဟ်နူအေၚ်ဂလိက် ဒၟံၚ်ပ္ဍဲ မုဟ်ဂၚ်နာဂရာတ် သေၚ် ဇြဟတ်လွဟ်ပၞာန်ဗၟာတအ်ဇၞော်မောဝ်အာပၠန်ရ။

၁၆- ၄- ၁၇၅၅ အံၚ်ဇေယျ သီဂွံအာဍုၚ်လ္ဂုၚ်ရ။ ဍုၚ်ဂှ်အံၚ်ဇေယျခုတ်ယၟုတၟိ ယာန်ကုၚ်(ရန်ကုန်)ဂးရ။ ပၞာန်မွန်နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲ ဒလ၊ ဍုၚ်သြေၚ်၊ လ္ဂုၚ်တအ် ဖေက်ပၞာန်ဗၟာ ဒဴအာစဵုဗဂေါတေအ်အိုတ်ရ။

မန်တအ်ဒုၚ်ပၞာန်ဗၟာဟွံမာန် မဒးဒဴစိုပ်ဗဂေါဂှ် အေၚ်ဂလိက်ကီု၊ ပြၚ်သေတ်တအ်ကီုတီဂွံတုဲ ဗွဲကၞောတ်အံၚ်ဇေယျမဂွံဇၞးဏောဝ်ဍေအ်တအ်စှ်ေလဝ်စိုတ်အိုတ်ရ။ သ္ကိုပ်က္ၜၚ်ပြၚ်သေတ်ဗရူနော လေဝ်ဗစိုပ်လိက်ဆက်ဆောံကဵုအံၚ်ဇေယျကီုရ။ အခါဂှ် အံၚ်ဇေယျ တိုန်ဗ္တိုက်ဗဂေါဟွံမာန်ဏီဂှ်မန်တအ်တီကေတ်တုဲ ပၞာန်မန်လုပ်ဗဗိုန်လဝ်ပ္ဍဲဍုၚ်သြေၚ်ပၠန်ရ။

၂၇- ၆- ၁၇၅၅ အံၚ်ဇေယျဒက်ပခိုၚ်လဝ်ဒပ်လ္ဂုၚ်တုဲ စဴအာမုဆဝ်ဗဝ်တေအ်ပၠန်ရ။ ကေတ်အခေါၚ်ကဵုအံၚ်ဇေယျဟွံမွဲတုဲ မန်တအ်ကၠုၚ်ဗ္တိုက်လ္ဂုၚ်၊ က္ၜၚ်အေၚ်ဂလိက်ကီု က္ၜၚ်ပြၚ်သေတ်ကီု ဗီုရီုမန်တအ်ကီုလေဝ် ဗ္တိုက်ကေတ်ဟွံမာန် ပၞာန်မန်တအ်မဒးအာဒုၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်သြေၚ်တေအ်ရ။

၁၅- ၃- ၁၇၅၆ အံင်ဇေယျ လုပ်ဗတိုက်ဍုင်သြေင်။
၁၃- ၇- ၁၇၅၆ ဍုၚ်သြေၚ်စှ်ေသၟဝ်တဲအံၚ်ဇေယျရ။
က္ၜၚ်ပြၚ်သေတ်ဖဍိုက်ကၠုၚ်လွဟ်သွက်ပၞာန်မန်တအ်ဂှ်လေဝ် စှ်ေအာသၟဝ်တဲအံၚ်ဇေယျကီုရ။ နူကာလဂှ်တုဲအရီုအဗၚ်ပြၚ်သေတ်တအ်လေဝ်ဟွံမွဲရ။ အခါဂှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တအ်လေဝ် ဒဒှ် ဒုၚ်စၞေဟ်ကဵု ပၞာန်ဗၟာဟွံမာန်ရဂှ်တီကေတ်အိုတ်ကီုရ။

၁၃- ၉- ၁၇၅၆ ဒပ်မန်ကၟာၜဳ ဒဴဇဲယျစက်ဒုၚ်စၞေဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် စှ်ေအာတဲဗၟာရ။
၂၄- ၁၀- ၁၇၅၆ ဒပ်မန်ကျာ်ဗတာၚ် သၟိၚ်စဴဗြဒုၚ်စၞေဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် စှ်ေအာတဲဗၟာရ။
၂၆- ၁၀- ၁၇၅၆ ဒပ်မန်တၞံဇြဲ သၟိၚ်မတ္တရာ ဒုၚ်စၞေဟ်ဒၟံၚ် စှ်ေအာတဲဗၟာကီုရ။ ဒပ်မန် ဒုၚ်မုက်ဍုၚ်ဗဂေါဂမၠိုၚ်စှ်ေအာတဲဗၟာအိုတ်တုဲ ပၞာန်ဗၟာတအ်စိုပ်ကၠုၚ်ဇိုၚ်ဍုၚ်ဗဂေါအိုတ်ရ။ ဒပ်သေံဂမၠိုၚ် လုပ်စသၟဝ်တဲအံၚ်ဇေယျ ဇက်စှ်ေကၠုၚ်ဂၠံၚ်တံၚ်ဥူ သီဂွံလဝ်ဍုၚ်သတိုၚ်တအ်လေဝ် နူဂှ်ဇက်ကၠုၚ်ဇရေၚ်ဍုၚ်ဗဂေါအိုတ်ရ။ ဨကရာတ်မန် အာတ်မိက်ကဵုကျာ်ဇၞော်အစာ မန်၊ ဗၟာ၊ ယောန် တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဗဂေါတအ်တုဲ ကဵုအာဟီုဂလာန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံကဵု အံၚ်ဇေယျကီုလေဝ် အံၚ်ဇေယျဟွံဒုၚ်တဲ ဟွံပြေပြံၚ် တုဲ ကျာ်ဇၞော်တအ်ဒးစဴကၠုၚ်ရ။

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၇၅၂ မန်တအ်သီုကေတ်ကၠုၚ်ဍုၚ်အၚ်ဝတုဲ ပလီုပလာ်ထောံဍုၚ်ဂှ်ကီု၊ သၟိၚ်အၚ်ဝ သီု ညးဍုၚ်အၚ်ဝ လၟိဟ်ကဵုလက်ရပ်ကေတ်ဂၠုဲတုဲကော်ဖျဴနၚ်ဟံသာဝတဳ ကီု၊ ဨကရာတ်မန် ဂစိုတ်လဝ်သၟိၚ်အၚ်ဝ သီုကလောမသ ဂမၠိုၚ်ကီုတုဲ အံၚ်ဇေယျလေဝ်ပၟိက်ကဵုသီကေတ်အလုံဍုၚ်ဗဂေါကီုဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တအ်တီဒၟံၚ်ကီုရ။

ပ္ဍဲဝိုၚ်နန်ဗဂေါ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တအ်လညာတ်တၞဟ်ခြာ ဟွံသၟဟ်သၟန်ရၚ်သ္ကအ်အိုတ်ရ။ ဨကရာတ်မန် ကဵု ဥပရာဇာတအ် မိက်ဒုၚ်ကယျ ၜိုတ်အံၚ်ဇေယျစွံစိုတ်ဂှ် ဒၟံၚ်ဗက်အာရောၚ်လဝ်စိုတ်ရ။ ဗညာတၠဗာန် နွံပၟိက် ဨကရာတ်မန်ကီု သ္ကိုပ်ပၞာန် ဗဵုလဗး ၜိုတ်ဂွံအခေါၚ် ပဲါတိတ်နူဍုၚ်ဗဂေါရ။ ဒေံတၠညးဗညာဒလ၊ ဓၟာန်တၠညးသၟိၚ်စဴဗြ ကဵု သၟိၚ်မတ္တရာတအ်ဂှ် ၜိုန်ရဇြဟတ်ဇကုဍိုန်လျဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ဒၟာနူဇာတိမာန်ဟွံဂွံပၠိုတ် ပၟိက်ကဵုဒုၚ်စၞေဟ်သတြု ဒဵုကဵုအိုတ်ကၞောတ်ရောၚ် သ္ကုတ်သွာတ်လဝ်စိုတ်ရ။

၁၈- ၁၂- ၁၇၅၆ ဗညာတၠဗာန် ပကောံကေတ်ကလောမသဇကု ကောန်ရဲဇကု ဂမၠိုၚ်တုဲ ပ္ဍဲအခိၚ်ဗ္တံ သာဲတိတ်နူဗဂေါ ဒဴအာပ္ဍဲဍုၚ်သတိုၚ်တေအ်ရ။ လက်ကြဴဟံသာဝတဳလီုဂှ်စိုပ်အာထီုကအ်ဂန် ရးမတ္တမရ။

၂၂- ၁၂- ၁၇၅၆ ဨကရာတ်မန် ဆက်ကွာဲကောန်ဝုတ်ညး ကု အံၚ်ဇေယျရ။ ဇကုဥပရာဇာ ကေုာံ တွဳဝါရဂမၠိုၚ် ပလံၚ်ဗစိုပ်ဏာကောန်ဝုတ်သၟိၚ် ကု အံၚ်ဇေယျတုဲ ၊ ဥပရာဇာဂှ်အံၚ်ဇေယျဟွံကဵုစဴ မဒးဒၟံၚ်ပ္ဍဲဒပ်ဗၟာရ။ ဨကရာတ်မန်ဗၠးထောအ်ကောန်ဗြဴသၟိၚ်အၚ်ဝဂမၠိုၚ် နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဗဂေါကီုရ။ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာ၊ သ္ကိုပ်ပၞာန်သေံ လုပ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်လပါ်ပၞာန်မန်တအ်လေဝ်တိတ်အာစိုပ်တံဇိုၚ်အံၚ်ဇေယျကီုရ။ အံၚ်ဇေယျဟွံပၟိက်ညးတအ်ဂှ်တုဲ အံၚ်ဇေယျဂစိုတ်ကၠေံသီုဖအိုတ်ရ။ မွဲဗ္ဂေတ်ဍုၚ်ဗဂေါဂှ် ဒပ်ဗၟာ ဒပ်သေံဂမၠိုၚ်ဖျေံလဝ်ဗိုၚ်ကၠောအ်ဒၟံၚ်ကီုရ။ တုဲပၠန်အံၚ်ဇေယျဖျေံအသံ ယဝ်ရဨကရာတ်မန်ဒုၚ်ကယျမ္ဂး ဗညာဒလ၊ သၟိၚ်စဴဗြ၊ သၟိၚ်မတ္တရာ တအ် မဒးကၠုၚ်တံဇိုၚ်ညးတေအ်ကီုရောၚ် ဂးပၠန်ရ။ ညးပိဂှ် ဟွံဒုၚ်ကယျ ဗဗိုန်လဝ်ကၟာၚ်ဍုၚ်တြၚ်ဍုၚ်တအ်တုဲ တိုန်ပြ ပန်စုတ်အမၠံက်ပ္ဍဲ ဒပ်ဗၟာတအ်ရ။

၁- ၁- ၁၇၅၇ ဒေအ်တၠညးဗညာဒလ ဍိုက်က္ဍိုပ်တုဲ တးပါဲထောအအသံဨကရာတ်မန်ဖအိုတ်တုဲ၊ ဗဵုလဗးပၞာန်မန်ပ္ဍဲဍုၚ်ဗဂေါ ဖအိုတ်ဂှ် ပကောံကေတ်တုဲ ဗဗိုန်လဝ်ဍုၚ် တိုန်ပြ ဒုၚ်စၞေဟ်ဒၟံၚ် ပၞာန်ဗၟာ ဗ္တံတ္ၚဲကီုရ။

၆- ၅- ၁၇၅၇ သက္ကရာတ် ၁၁၂၉ ဂိတုပသာ် ၄ စွေက် အခိၚ်ဗ္တံဂၠုဂှ် ပၞာန်ဗၟာတအ်လုပ်ဂွံပ္ဍဲဍုၚ်ဗဂေါအိုတ်ရ။ ဒေအ်တၠညးဗညာဒလ၊ ဓၟာန်တၠညးသၟိၚ်စဴဗြ၊ သၟိၚ်မတ္တရာတအ်ဟွံဖျေံတဲ ဒုၚ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ်ရ။ ပၞာန်ဗၟာတအ်လုပ်ဂွံဍုၚ်စမြိုၚ်ဆဆဵုဂှ်စံၚ်ဖအိုတ်၊ မၞိဟ်ဆဆဵုဂှ်ဂစိုတ်ဖအိုတ်ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂမၠိုၚ်ဂစာန်ဂြိပ်ဒဴနူဍုၚ်အိုတ်ရ။ ညးချိုတ်လေဝ်ဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ကီု ဒးဒုၚ်ရပ်ပဍိက်လေဝ်ဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ကီုရ။

၁၀- ၅- ၁၇၅၇ သက္ကရာတ် ၁၁၁၉ ဂိတုပသာ် ၈စွေက် ပၞာန်မန်ဗွဲမဂၠိုၚ်မဒးပကာဂစိုတ်အိုတ်တုဲ ဗညာဒလတအ်ဒုၚ်စၞေဟ်ဟွံမာန် ဂြိပ်တိတ်အာနူဍုၚ်တုဲ ပၞာန်ဗၟာတအ်သီဂွံကေတ်နန်ဗဂေါရ။ သၟိၚ်မန်ဂှ်လေဝ်အံၚ်ဇေယျရပ်ကေတ်ရ။ ပၠံၚ်ၜးကေတ်ဒြပ်ရတ် ပိုန်ဟာန်တအ်သၟးဟွံကဏီ။ အံၚ်ဇေယျ ဂိုၚ်ကေတ်ပဋိမာရုပ်ကျာ်ထဝ်၊ရုပ်ကျာ်သြန်၊ ဂတှ်ေထဝ်ရပ်လဝ်ပ္ဍဲကျာ်မုဟ်တဴတအ်ဂှ် ကဵုတောံဒှ်ဍာ်တုဲ ကၠောန်ကေတ်ကၠောအ်ထဝ်၊ကၠောအ်သြန်ဂမၠိုၚ်တုဲ ဖဍိုက်စုတ်ဖံၚ် ကေတ်ဏာကီုရ။

*နိဿဲ
-Sir Arthur Phayre – History Of Burma
-DGE Hall – Burma
-Dr. Than Tun – The Royal Orders Of Burma part Three
-ဒေါ်ခင်စိန် – အလောင်းမင်းတရားအမိန့်တော်များ
-ဒေါက်တာရီရီ – မြန်မာနိုင်ငံအခြအနေ ၁၇၁၄-၁၇၅၂
-အလောင်းမင်းတရားကြီးအရေးတော်ပုံ
-အစာကဝိမာံတောအ် – ဝၚ်မန်တြေံတြဟ်
-ကျာ်ဇၞော်အစွောအ် – ရာဇဝၚ်တၞောဝ်ဒတောဝ်သၟိၚ်
-လိက်ဝၚ်ဗညာဒလ

https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%B9%E1%81%9A%E1%80%B2%E1%80%9F%E1%80%B6%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%80%9D%E1%80%90%E1%80%B3%E1%80%9C%E1%80%AE%E1%80%AF