အကြာရမျှာၚ်လွဟ် (သ္ကုတ် ၆)

ဗတာၚ် (တိထဝ်ရာ)

အဆက် ပဋိပက္ခ လ္တူဗၠးဇၞော်ဒဵုဍုၚ်သေံ

သ္ကိုပ်ပၞာန်စောယတ်သိတ် ထပ်စန်ဒက်ဗပေၚ်စုတ် ပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်သေံညးတေံတုဲ တန်တဴကၠုၚ် သ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာဍုၚ် သေံ၊ ပြာကတ်နယၟု ဒပ်ပၞာန်ဍုၚ်သေံ-သ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာ (RCSS SSA-S) ရ။ သ္ပလဝ် ဌာန်ဂအုပ် ဇိုၚ်ပယျဵုထာဲယာဲ ကဵု ဍုၚ်သေံ (Thailand) ဒေသလဲတာဲလၚ်ရ။ ဒပ်ပၞာန်သေံသ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာ ဇြဟတ်နွံ ဗၞတ် ၅-၆,၀၀၀ တုဲ ဒှ်ဇြဟတ်ဇၞော်အိုတ် အကြာဂကူသေံ (ထာဲယာဲ) ရ။ ညးတံ ဂွံကၠုၚ်တၚ်တုပ်စိုတ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ပ္ဍဲခေတ်အ လဵုအသဳဥူတိၚ်သိၚ်တုဲ ထပက်လဝ်စၟတ်တဲဒေါအ်ပန်ပှော်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ ဗွဲကြဴ ဂကောံဏံ ပါလုပ် ချုက်လိက် ဒေါအ်ပန်ပှောအ် အလုံဍုၚ်မွဲ (NCA) ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၅ တေံရ။

ဒပ်ပၞာန်သေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ

ဒပ်ပၞာန်သေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ (SSPP SSA-North)

ဗော်တဴတက်ဍုၚ်သေံ-ဒပ်ပၞာန်သေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာဝွံ ဖျေံလဝ်ဌာန်ဂအုပ် ပ္ဍဲဝါန်ဟိုၚ်တုဲ ဇြဟတ်နွံဒၟံၚ် ဗၞတ် ၄,၀၀၀ ရ။ ပါလုပ် ပ္ဍဲကမ္မတဳပညဳပညပ်သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဖိတ်ဒရေဝ် (FPNCC) ရ။ သ္ကိုပ်ပၞာန်ပၚ်ဖါ၊ နာယ ကဇၞော်စောသေထိန်၊ နဝ်မံၚ်လောၚ် က္ဍိုက်ပ်တုဲ ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ် သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ ဍုၚ်သေံရ။ ဂကောံဏံ ၜိုန်ရဟွံ ပါလုပ် ထပက်လိက်ကသုက်ဒေါအ်ပန်ပှောအ်အလုံဍုၚ်မွဲဂှ် တုပ်လဝ်စိုတ် ဒေါအ်ပန်ပှော်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၅ ရ။ ဆ္ဂး ကိစ္စတိဍာ်တုဲ လဆောဝ် ပေါဲဗ္တိုက်ကလေၚ်ဒှ်ဒၟံၚ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။

ဝၚ်ဒပ်ပၞာန်သေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာတိုန် သၟတ်ဆာန်ဂကူသေံတံ စရပ်လွဟ် ချဳဒရာၚ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၈ တေံတုဲဂှ် ဗွဲကြဴ ဂကောံရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတးဂကူသေံတံ ပံက်ကၠုၚ် “ဒပ်ပၞာန်ဍုၚ်သေံ (Shan State Army) ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၆၄ ရ။ ဒပ်ပၞာန်သေံတံ ဇြဟတ်ပြးဇးအာတုဲ ညးမသှေ်ဒၟံၚ် သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာဂှ် ဒုၚ်ကေတ် သၟဝ်ပၠတရဴဗော်တဴတက်ဍုၚ် သေံ (SSPP) မပတန်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၇၁ ရ။ ဟိုတ်နူ ဂကောံဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်ဇကု ကေတ်ထောံ ဓဝ်ၜိုဟ်လလံကီု၊ သ္ဒးဒုၚ်ကရေပ်ကီုတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၉ ဂှ် SSPP သ္ဒးသဳကၠဳကဵု အလဵုအသဳပၞာန်နဝတ၊ ဂွံကၠုၚ်ဓဝ်ၜိုဟ်လလံရ။ ဂွံတၚ်တုပ်စိုတ် တန်တဴပ္ဍဲတိဍာ် ပွိုၚ်ဍုၚ်လာယှဝ်၊ မိုၚ်ရှူ၊ သဳပဝ်၊ ကျေတဳ၊ နာံခါမ် နယၟု “ဒေသတၟေၚ်လၟိဟ် (၃)” ရ။ ဗွဲကြဴဏံ အခိၚ်ပြံၚ်သၠာဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သၞာံ ၂၀၁၀ ဂှ် အလဵုအသဳဗၟာ ဓရတ်ကဵုပလီုဒပ် ဗီုပြၚ်ဒပ်မၚ်ပယျဵု (BGF) တုဲ ညးတံ ဟွံဒုၚ်ပံၚ်တောဲရ။ နူဂှ် ကလေၚ်ဒှ်ပဍိပက္ခပၞာန်ကဵု အလဵုအသဳ (ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ) ပၠန်ရ။

ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၁ ဂှ် အလဵုအသဳဗၟာ ထပက်ပၞာန် ကုဒပ်ပၞာန်သေံသၟဝ်ကျာ န (ဇွဲမာန်ဟိန်းစစ်ဆၚ်ရေး) တုဲ တိဍာ်ညး တံ ပိုၚ်ပြီလဝ်လ္ၚဵုကီု၊ ကတိုၚ်မတ်ကီု သ္ဒးဒုၚ်ဆောံအာရ။ အခိၚ်သဳကၠဳတက်ဒၟံၚ်ကျာ ဒေါအ်ပန်ပှောအ်အလုံ ဍုၚ်မွဲ သၞာံ ၂၀၁၅ ဂှ် အလဵုအသဳ ထပက်ပၞာန်ကု ဒပ်ပၞာန်သေံ သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ၊ ပၟတ်ပၞာန် ဂဵုကၞာန်သ္ကာတ် လောန်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်သေံ ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီတံ သ္ဒးဂြိပ်ဒဴရ။

တဆိပ်ဒပ်ပၞာန်ကိုဝ်ကၚ်

ဒပ်ပၞာန်ကိုဝ်ကၚ် (MNDAA)

ဝၚ်ဗော်ကိုဝ်ကၚ်ဝွံ ဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ဗော်ကောံမျူနေတ်ဍုၚ်ဗၟာ (ဗကပ) ဗီုဒပ်ပၞာန်ဂကူဝ၊ မံၚ်လာတံ မွဲစွံရ။ မွဲ အခိၚ်တေံဂှ် နွံဒၟံၚ်သၟဝ်အာက္ဍိုပ် ဗော်ဗကပတုဲ ပါ်တိတ်နူဗကပ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၉ ရ။

ဒပ်ပၞာန်ကိုဝ်ကၚ် (MNDAA) ဝွံ ဂွံကၠုၚ် ဓဝ်ၜိုဟ်လလံကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဗီုဒပ်ပၞာန်ဝတံ ဗွဲမလအ်လ လုပ် ၂၀ သၞာံ ကီုလေဝ် ပ္ဍဲဂိတုသြဂါတ် ၂၀၀၉ ဂှ် ကလေၚ်ဒှ်ပဍိပက္ခကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ ထၜးဟိုတ် ဂၠိုက်ဂၠာဲရပ်ဂဥုဲၜူမာဲတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ လုပ်ကၠုၚ်တိဍာ်ညးတံဂှ် ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက် ချိုတ်ဂိသီုၜါလပါ်ရ။ ညးတံ သ္ဒးဆုဲတိတ်နူ ဌာန်ဂအုပ်ပ္ဍဲ ဍုၚ် လံက်ကိုၚ်ရ။ အသိၚ်ဂှ် ညးဒဴပၞာန် ဗၞတ် ၃၀၀၀၀ စိုပ်အာဍုၚ်ကြုက်တွဵုရးယူနာန်အိုတ်ရ။ တၞဟ်န ကလေၚ်သီ ကေတ် ဍုၚ်လံက်ကိုၚ်တုဲ ကိုဝ်ကၚ်တံ ဝေၚ်ပၞာန် ပ္ဍဲ ၂၀၁၅ တေံပၠန်။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ချိုတ်ဂိအာ ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် ကလေၚ်သီဍုၚ် ဟွံမာန်ရ။

ဗော်ကိုဝ်ကၚ်ဝွံ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဂကူကိုဝ်ကၚ် ဖုၚ်ကျာယှေန် မဒှ်ညးဆဵုဂဗဝှ်ကြံၚ် ပရေၚ်ပၞာန်မွဲ ပတန်လဝ်ကိုပ် ကၠာ တုဲ ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲတိဍာပ်အုပ်ဓုပ်ဒေသကိုဝ်ကၚ်ရ။ ဖုၚ်ကျာယှေန် ဗျုအာတုဲ (လၟုဟ်စုတိ) ဖုၚ်ဒါဇြောန် သ္ပ က္ဍိုပ်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ကိုဝ်ကၚ် ဇြဟတ်ပၞာန်နွံဒၟံၚ် ၜါ-ပိဠက်တုဲ ဒှ်ဂကောံမဟာမိတ်သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာရ။ ပံၚ်ကောံကဵု ဒပ်တအာၚ်၊ ရခေၚ်တုဲ ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပၞာန်ရ။ တောဲကဵုဒပ်တအာၚ်တုဲ လုပ်သီဗ္ဒိုပ်ဗၟာကီု် သ္ဂောံဆဵုရ။

ဂကောံမံၚ်လာ (NDAA)

ပံက်လဝ် နကောန်ဍုၚ်အရၚ် မတန်တဴဒၟံၚ် ဒေသမံၚ်လာ၊ ဒုၚ်ကေတ်ယၟု NDAA ပတန် ကၠုၚ်လဝ်ရ။ ဒေသ ညးတံ ဆက်စပ်ကြပ်ဒၟံၚ်ကဵု ဝ၊ ကိုဝ်ကၚ် ပ္ဍဲသ္ကုတ်ဗၟံက်သၟဝ်ကျာဍုၚ်သေံတုဲ ပါ်တိတ်ကၠုၚ် မွဲစွံ၊ ကေတ်ကၠုၚ် ဓဝ် ၜိုဟ်လလံ ကဵုဗၟာကရောံ ဒပ်ပၞာန်ဝ၊ ဒပ်ကိုဝ်ကၚ် နူ ၁၉၈၉ တေံရ။

အသေအဟာန်ပတန်ဒပ်ပၞာန်မံၚ်လာပေၚ် ၃၀ သၞာံ

ဍုၚ်မံၚ်လာဝွံ ဟိုတ်နူ နွံဒၟံၚ်ဇိုၚ်ပယျဵုဍုၚ်ကြုက်တုဲ အခိၚ်ဂွံကၠုၚ်ဓဝ်ၜိုဟ်လလံ ၃၀ သၞာံပြၚ်ဏံဂှ် ဂွံအခေါၚ် လွဳဇြ ဟတ်ဇကုပေၚ်ၚ်၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် အရာသွံရာန်ဗၞိက်တတ်ကၠောံဍုၚ် ဇၞော်မောဝ်လောန်တုဲ ဖေါအ်ဗြေဝ်တဴတက် တိုန်ဗွဲမမြက်စာ၊ ဗီုဍုၚ်ဗာန်သာန် (ဍုၚ်ဇၞော်ဝ) ရ။ မိပ်ဇြိပ်ပေၚ်ဇဳဒၟံၚ် ကဵုဌာန်ဇူဟဝ်တေလ်၊ ရုၚ်ကိတ်သဳနဝ် ဝေၚ် ဇျှၚ်လံၚ်သြန်၊ ဖျာစသုၚ် ဒုၚ်တၠုၚ်မိပ်လဟိၚ်တံ ဂၠိုၚ်တဴကွေံရ။

ဂကောံလွဟ်ဇဳ လွဳဇြဟတ် မၚ်ဂွန်

သၟာၚ်နူဂကောံရပ်လွဟ်ဒေါအ်ပန်ပှောအ် NCA (RCSS၊ PNLO၊ LDU) တံဂှ် ဂကောံကေတ်လဝ် ဓဝ်ၜိုဟ်လလံ ဒပ်ပၞာန်ဍုၚ်ဝ၊ ဒပ်ကိုဝ်ကၚ်၊ ဒပ်မံၚ်လာလေဝ်နွံ။ သှေ်နူဂှ် ဒပ်ပၞာန်သေံ SSPP၊ TNLA၊ WNO တံကီု တန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဗၠးဇၞော်ဒဵုသေံအိုတ်ရ။ ကောန်ဂကူကချေၚ်တံ နွံဒၟံၚ်ကီုတုဲ ဒပ်ပၞာန်ကချေၚ် (KIO) လေဝ် ဖျေံလဝ်ဇိုၚ် ပ္ဍဲ သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာဍုၚ်သေံ အဆက်တွဵုရးကချေၚ်၊ ပယျဵဍုၚ်ကြုက်တံကီုရ။ ဂကောံဗော်တံဏံဂှ် တန်တဴဒၟံၚ် ဒေသ ညးကဵုညး၊ ဇြဟတ်ညးကဵုညး ဖအိုတ်ရ။

သှေ်နူဂှ်ပၠန် ဂကောံရပ်လွဟ်ဂကူလ္ၚဵုတံ ချဳဒရာၚ်တန်တဴဒၟံၚ် သၟဝ်ဒပ်စဵုဒၞာပယျဵု (BGF) ကီု၊ ဒပ်ဒမၠုက်ဒေသ (ဌာ နေပြောက်ကျား)၊ ဒပ်ညးဍုၚ်ကွာန် (ပြည်သူ႕စစ်) တံ နွံတဴပေၚ်ကၠောံရ။ ဂကောံရပ်လွဟ် တန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ က္ဍိုပ်ညးကဵုညး ပြးဇးဂှ် သ္ဂောံတန်တဴ ဇြဟတ်ဇကု သ္ဂောံဇၞော်ဂှ် ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ် သွက်ဂုဏ်ဖဵုဇကု သြန်ဘဏ္ဍာဇကု သ္ဂောံပေၚ်အိုတ်ရ။ ဒပ်စဵုဒၞာ၊ ဒပ်ဂီုကၠီုဒေသ၊ ဒပ်ကောန်ဂကူတံဂှ် ကၠောန်ဒၟံၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် လုပ်သၞောဝ်ကီု၊ ဟွံ လုပ်သၞောဝ်ကီု ပေၚ်ထာတ်ဒၟံၚ်ကီုရ။ အတိုၚ်ရုၚ်စဵုဒၞာဂဥုဲၜူမာဲကုလသမဂ္ဂ ဒုၚ်စဳရေၚ်လဝ်မ္ဂး ကမၠောန်သွံရာန် ဂ ဥုဲၜူမာဲ တိတ်ဒၟံၚ်သ္ကုတ်ဒေသဍုၚ်သေံဏံ လုပ်လၟိဟ် သြန်ဒဝ်လာ ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီကိုတ်ရောၚ်။

မွဲဒမြိပ်ဗၟံက်ၜဳသၚ်လောန်မ္ဂး သြဇာအလဵုအသဳ အောန်တုဲ နွံဒၟံၚ်သၟဝ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်တံ ဂၠိုၚ်ရ။ ဂကောံပၠန်ဂတး ဂကူညးကဵုညး ပိုၚ်ပြဳလဝ်တိဍာ်ဇကုတုဲ ဖျေံလဝ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ညးတံ ပေၚ်ၚ်ရ။ အကြာ ဂကောံပၠန်ဂတးသ္ကုတ်ဗၟံက်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဝ ဇြဟတ်ဇၞော်အိုတ်တုဲ အကြာဂကူသေံဂှ် ဒပ်ပၞာန် RCSS ဇြဟတ် ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ ဇာဒိသိုၚ်ၜါ ပြိုၚ်ဒၟံၚ်ဓတ် လ္တူဗၠးဒဵုဇၞော်သေံ မၚ်အေန်ဒၟံၚ်ဂွန် ဟီုစဂွံရ။

သက်သဳမွဲဂှ် အခိၚ်ဒပ်ပၞာန်စောယတ်သိတ် RCSS ဂွံကၠုၚ် ဓဝ်ၜိုဟ်လလံ ကဵုအလဵုအသဳဗၟာ ပ္ဍဲ သၞာံ၂၀၁၅ တေံဂှ် RCSS နူသ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာသေံ ၜက်လုပ်ကၠုၚ်သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာတုဲ ဒှ်ပဍိပက္ခကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာရ။ SSPP ကဵု TNLA တံ ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက်ကဵု RCSS ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။ ဂကောံဝ UWSA ဝွံ ဒှ်ဒၟံၚ်မဟာမိတ်ကဵု TNLA၊ SSPP တံကီု၊ ဂွိၚ်ဖေက် RCSS ၜက်လုပ်ကၠုၚ် ဇိုၚ်တိဍာ်ဇကုကီုတုဲ ကဵုဇြဟတ်လပါ်ဂကောံသၟဝ်ကျာတံရ။ ဒပ်ပၞာန်ဝတံ ကဵုအရီုဗၚ်ကု မဟာမိတ်ညးတံ (သေံ၊ တအၚ်) သီုလွဟ်ဇၞော်တုဲ ဒပ်ပံၚ်ကောံ ပိဂကောံ (UWSA-SSPP-TNLA) ထဍေၚ်ပတိတ် RCSS နူသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာသေံ၊ ဒေသမာၚ်ကိုၚ်ရ။

ဂကူသေံဇၞော် (ထာဲယာဲ) တံ ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ညးသ္ကအ် ဇကုကဵုဇကု ဆီပါ်ဍာ်ဇွောဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် ဒှ်ဒဒိုက် ဗီု ချောဲသၠေက် အကြာၜါဂှ်တုဲ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ခမဳသၚ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်သေံဇၞော်တံ ဗိုၚ်ဂစာန်လွဳကေတ်ဓဝ် ညဳသာကီုဂှ် ဟွံအံၚ်ဇၞးရ။

ဟိုတ်နူ ပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၂၀ ဍုၚ်ကွာန်ရုသံၚ် ပေါဲထ္ၜးဆန္ဒပေၚ်ပြးဒၟံၚ်၊ ဂကောံဒပ်ပၞာန်ဗၟာတၟိ မံက်တုဲ ဗ္တိုက်ဒၟံၚ် ညးသ္ကအ် အကြာအလဵုအသဳဗၟာကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်ဗၟာ ယှုက်ထုဲဒၟံၚ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ဂကောံပၠန်ဂတး လ္တူဒဵုသေံလေဝ် ထုဲထံၚ် ပြိုၚ်ပတိုန်သြဇာ ပၠံၚ်ဒၟံၚ်အလာံ နဆီပါ်ဍာ်ဇွောဝ်ကီုရ။

အလဵုအသဳပၞာန်ကော်ဘိက်ဓဝ်ၜိုဟ်လလံ တက်ကျာ သၞာံ ၂၀၂၂ အလန်ဏံဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ် ဘိက်မွဲဂကောံတုဲ မွဲဂကောံရ။ ဂကောံပန်ပှောအ်ဒၟံၚ် ဇကုကဵုဇကုတံဏံဂှ် ဂွိၚ်တဴကု ဂကောံတၞဟ်မွဲ ဂွံနၚ်တၚ် တုပ်စိုတ်ကု အလဵုအသဳပၞာန်တုဲ ဖေက်ဇကုသ္ဒးဒုၚ်ကရေပ်ဓရတ်ရ။ ဟိုတ်ဏံတုဲ ဂကောံဗွဲမဂၠိုၚ်တံ တိုန်စိုပ်သဳ ကၠဳဒၟံၚ် မွဲဂကောံတုဲ မွဲဂကောံ သွက်ဂုဏ်ဖဵုဇကုရောၚ်ဂှ် ရဲသ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ညာတ်ရ။

ဂကောံရပ်လွဟ်လ္တူဗၠးဒဵုဇၞော်သေံ

အခိၚ်ဆဵုဂ္ဗကဵု သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဝ ဟီုဏါ “ထုဲထံၚ်ရုသံၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတ္ၚဲဏံဝွံ ပြဿနာ အကြာဂကူဗၟာကဵုဗၟာတုဲ လ္ပါ်လဵုလေဝ် ပိုဲဟွံလုပ်” သ္ဂးတဴရ။ သ္ၚဳရံၚ် ဗၠးဒဵုဇၞော်ဍုၚ်သေံမ္ဂး ဂကောံရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဂကူတံ လွဳဒၟံၚ်ဇြဟတ် သွက်ဂကောံဇကုတုဲ မၚ်ဒၟံၚ်ဂွန် ညးသ္ကအ်ရောၚ်။ တၞဟ်နပတန် အဝဵု၊ ဒက် ပ္တန်တိဍာ်ဇကုဟေၚ် ဒှ်တိုၚ်ပ္ကဴ၊ လွဟ်ခိုၚ်မှ ပိုၚ်ဘဝဇကု၊ အခေါၚ်ဇကု ဇကုဖန်ဖက်ကေတ်မာန်ရောၚ်ဂှ် စိုတ် ဓါတ်လညာတ်ဏံ ပေၚ်သဴဒၟံၚ် အကြာညးဆာန်ဂကူ ဗၠးဇၞော်ဒဵုဍုၚ်သေံရ။

ဗတာၚ် (တိထဝ်ရာ)

ယၟုဂကောံဂမၠိုၚ်

Border Guard Force (BGF) = ဒပ်ဂီုကၠီုပယျဵု (ဗၟာ)
Communist Party of Burma (CPB) = ဗော်ကောန်မျူနေတ်ဍုၚ်ဗၟာ (ဗကပ)
Federal Political Negotiation & Consultative Committee (FPNCC) = ကမ္မတဳပညဳပညပ်ပရေၚ် ဍုၚ်ကွာန်ဖိတ်ဒရေဝ်
General Yawd Serk = သ္ကိုပ်ပၞာန်ယတ်သိတ်
Kachin Independent Organizatin (KIO) = ဂကောံသၠးၜးကချေၚ်
Kokang Self-Administered Zone = တိဍာပ်အုပ်ဓုပ်ဒေသကိုဝ်ကၚ်
Lahu Democratic Union (LDU) = ဗော်ဒဳမဝ်ကရိတ်တိတ်လာဟူ
Myanmar National Democratic Alliance Army (MNDAA) = ဒပ်ပၞာန်ကိုဝ်ကၚ်
Nationwide Ceasefire Agreement (NCA) = လိက်ကသုက်ဒေါအ်ပန်ပှောအ်အလုံဍုၚ်မွဲ
National Democractic Alliance Army (NDAA) = ဒပ်ပၞာန်မံၚ်လာ
Northern Alliance = မဟာမိတ်ဂကောံသၟဝ်ကျာ
Pa-O National Liberation Organization (PNLO) = ဂကောံဗၠးၜးဂကူပအိုဝ်
Restoration Council of Shan State (RCSS) = ကံၚ်ဇြဳကလေၚ်ပ္တန်ဍုၚ်သေံ
Sao Hsur Hten = စောသေထေန်
Shan State Army – North (SSA-North) = ဒပ်ပၞာန်သေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ
Shan State Army – South (SSA-S) = ဒပ်ပၞာန်သေံသ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာ
Shan State Progress Party-SSPP = ဗော်တဴတက်ဍုၚ်သေံ
Ta-ang National Liberation Army (TNLA) = ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးဂကူတအၚ်
United Wa State Army (UWSA) = ဒပ်ပၞာန်ညဳသၟဟ်ဍုၚ်ဝ
Wa National Organization (WNO) = ဂကောံကောန်ဂကူဝ
တၚ်နၚ် ကံက်နုက်ဂမၠိုၚ်
Deciphering Myanmar’s Peace Process: A Reference Guide (2014), BNI
A Myanmar Commentary by Khun Say Lone (TNI, May 3, 2022)
ဝိကိပဳဒဳယာ (Wikipedia)
MNDAA: Myanmar Peace Monitor. BNI
NDAA: Myanmar Peace Monitor. BNI