အကြာရမျှာၚ်လွဟ် (သ္ကုတ် ၄)

ဗတာၚ် (တိထဝ်ရာ)

လောန်ကၠုၚ်ၜါသၞာံပြၚ်တေံဂှ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲ ရုသံၚ်ထုဲထံၚ်ကၠုၚ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သီထိၚ်ထောံအဝဵု ကၟိန်ဍုၚ် ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁ ရ။ နူစ သီအဝဵုဍုၚ်တုဲဂှ် ပေါဲထ္ၜးဆန္ဒတံ မံက်ခတဝ်တိုန် ပြးဇးတုဲ ဒပ်ပၞာန် ဗက် ကေတ်ကၠုၚ်အရေဝ် လ္တူ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ သီုရပ်ဗက်ပန် နာနာသာ်ရ။ ရဲဟွံဒုၚ်တဲ အဝဵုပၞာန်တံ ဂြိပ်ဒဴနူဍုၚ် ကွာန် ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ ဂကောံပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ် မပတံ ကချေၚ်၊ ကရေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲ၊ ချေၚ်တံ ကဵုအရီုဗၚ် ဖျေံကဵု ဒၞာဲဝါဲ၊ သီုဗတောန်ကဵုကွတ်ပၞာန်ရ။ ဂကောံပၠန်ဂတး မပတံ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ ရခေၚ်တံလေဝ် ပတိတ် လိက်လလောၚ်တရး ဒစဵုဒစး လ္တူပွပၞာန်သီအဝဵုရ။

ဆ္ဂး ဂကောံပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဟွံပတိတ် လိက်လလောၚ်တရး၊ ဟွံဟီုဂး ပွအလဵုအသဳတုဲ ဂဟဳသ္ၚိတ် ဇြမံၚ် နွံ မွဲဂကောံရ။ ဂကောံဝွံ ဂကောံဇြဟတ်ဇၞော်အိုတ် ပ္ဍဲပၠန်ဂတးကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ဒပ်ပၞာန်ဂကူ “ဝ” ရ။

ဗီုတိ ဍုၚ်ဝ

စပ်ကဵုပရူဝတုဲ လောန်ကၠုၚ်ထပှ်သၞာံ (၂၀၁၅) တေံ ညးချူလိက် ကေၚ်ချူလဝ် လိက်ဆန် မနွံယၟု “ဂကူဝ ပ္တန် ဍုၚ် ဒုၚ်တၠုၚ်မာန်ဟာ” ဂှ် ထပ်ဗပေၚ်ချူဏာ လ္တူအကာဲအရာကတဵုဒှ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်ဏံရောၚ်။

ဝၚ်ပၠန်ဂတး ဂကူဝ

ဂကူဝတံဝွံ ဒှ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံမူလ (Indigenous People) မွဲတုဲ တန်တဴဒၟံၚ် အကြာဍုၚ်ဗၟာကဵု ဍုၚ်ကြုက် ရ။ အရေဝ်ညးတံဂှ် ရမျှာၚ်တုပ်ဒၟံၚ်ကဵု အရေဝ်မန်ပိုဲရ။ ဂကူဝတံ ပါလုပ် ပ္ဍဲဂကောံဟီုအရေဝ်မန်ခမာ (Mon Khmer linguistic family) ဗီုဂကူတအာၚ်(ပလံၚ်)၊ ခမာတံရ။ တန်တဴဒၟံၚ် လ္တူကုန်ဒဵုဇၞော် အကြာၜဳသၚ် လောန် ကေုာံ ၜဳမေဝ်ခေါၚ်ရ။ ဇုဇဗဴလညးတံ ဇက်စှေ်ကၠုၚ် နူဒေသလ္တူတေံတုဲ ဖျေံဇိုၚ်ဂမျိုၚ်ကၠုၚ် လမျီုဒၞာဲ ဏအ် လုပ်ကဵုလ္ၚီသၞာံရ။

နကဵု လၟိဟ်မၞိဟ်မ္ဂး ဂကူဝ ဗၞတ်ဒစါံကိုတ်ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲသၟဝ်ကျာဍုၚ်သေံ(Shan State) ကေုာံ ဗၟံက်တွဵုရး ကချေၚ် (Kachin State) ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာတုဲ၊ လပါ်ဍုၚ်ကြုက်၊ တွဵုရးယူနာန်ဂှ် ဂကူဝ နွံၚ်ဒၟံၚ် ဗၞတ်ပန်ကိုတ်ရ။ ပ္ဍဲ ဍုၚ်သေံ(ထာဲ) လေဝ် ညးတံ ပြးဇးဒၟံၚ်ကီုတုဲ ဒှ်ဂကူမိပ်ဇြိပ် လ္တူဒဵုဇၞော်ရ။ ဗက်ဂြိုပ်သ္ပလၟဗြာန်ကဵု တဵုလွဳဂူဗ္ၚတံဂှ် ဒှ်ကမၠောန်ဂမျိုၚ်လမျီု၊ အခိုက်အလေံ ဂကူညးတံရ။

ဍုၚ်ဇၞော်ဝ ဗာန်သာန်

ဍုၚ်ဝဝွံ ဟိုတ်နူ နွံဒၟံၚ်လ္တူကုန်ဒဵုဇၞော်တုဲ ဂကူသၟာၚ်တံ ကၠုၚ်စိုပ်ဟွံလောဲသွာ။ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဂကူဝဂှ် နွံပ္ဍဲဃံၚ် ကွာန်တုဲ ညးတံ ဟွံကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ် သၟဝ်တဲဂကူညးတၞဟ်ရ။

ဆ္ဂး ဗီုကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ပိုၚ်ပြဳကၠုၚ်လဝ် က္ဍိုၚ်ဗ္တာၚ်ဍုၚ်ရးမညဂှ် ဂကူဝတံ ဟွံပြာကတ် ပ္ဍဲဝၚ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ညး တံ ကေၚ်အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်လဝ် ဒေသညးတံ ဗွဲမလအ်လဂှ် သက်သဳဝၚ်ညးတံ ထ္ၜးလဝ် နွံကီုရ။ မွဲလပါ်ပၠန် ညး တၞဟ် ညာတ်ကၠုၚ်လ္တူဝတံ ဂကူအရိုၚ်မွဲလေဝ် နွံရ။ ဒၞာဲညးတံမံၚ်ဂှ် ရာသဳဥတု လ္တူကုန်ဒဵု လောန်ကာဲကီု၊ သ္ဒး ရုန်ဂစာန်ဂမျိုၚ်လမျီု၊ ပြိုၚ်ပ္ကာန်ဒၟံၚ်ကဵု ဘဲဒဏ်သဘာဝတုဲ ဂကူဝတံ စီုသ္ကီု၊ ဂံၚ်သ္ကာ ကွတ်ပၞာန်ရ။

ဂကူသၟာၚ်တံ ဟွံကေၚ် အုပ်ဓုပ်လဝ် ဝတံကီုလေဝ် အခိၚ်ဗော်ကောံမျူနေတ် ဗကပ (CPB) ဥက္ကဌ ဗသိၚ် တေန်တံ ကၠုၚ်စန်ဒက် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၇၁ ဂှ် ညးတံဒုၚ်တဲ ကဵုဖျေံသ္ဇိုၚ်ရ။ သ္ပသ္ဇိုၚ်ကုတိဍာ်ဝတုဲ ဗော်ဗကပ ဇြဟတ် ဇၞော်တိုန်၊ တန်တဴကၠုၚ် ဗ္ဒါဲၜါစှော်သၞာံရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဝ၊ ကဝ်ကာတ်၊ မိုၚ်လာတံ လုပ်ယိုက်ဂၠေၚ် ပ္ဍဲဒပ် ပၞာန်ဗကပ လၟိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာတံ တိုန်သီဒၞာဲဂှ် ဟွံမာန်ရ။ ဟိုတ်နူဇြဟတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တုဲ ဗကပ ဒက်ပ္တိုန်တိဍာ်သ္ဇိုၚ်ခိုၚ်ၚ် အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ် ပွဳပွိုၚ်ပယျဵုဍုၚ်ကြုက်ရ။ စက်ယာန်အုပ်ဓုပ်ညးတံ တောတက် ဖေါအ်ဗြေဝ်ကၠုၚ်တုဲ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်သွံရာန် အကြာကြုက်ဗၟာကီု၊ ကမၠောန်တဵုလွဳ၊ ကၠောန်ပ္တိတ်၊ သွံရာန်ဂဥုဲၜူမာဲ ဘိၚ်ဗုတံလေဝ် ယၟုဇၞော်ကၠုၚ်ရ။

အခိၚ်ဂှ် ပၠန်ဂတးဗကပကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ကု အလဵုအသဳမဆလတုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ သ္ဒးဒုၚ်ဒဝ်ဒၟံၚ်ကု ရဲဒစဵုဒစးတံ ဂေတ်ကၠောံရ။ မှာဇန်ညးဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဍုၚ်တံလေဝ် သ္ဒးဒုၚ်အုပ်ဓုပ်လဝ် သၟဝ်အလဵုအသဳမဆလဂှ် ကြေပ်ဂြပ်ကၠုၚ်နာနာသာ်ရ။ ပ္ဍဲ ၁၉၈၈ ဂှ် ကွးဘာတက္ကသိုလ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်အလုံကၟိန်ဍုၚ်မွဲ ထ္ၜးတိုန် ဆန္ဒ သ္ဂောံပြံၚ်သၠာဲ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေသဳ၊ ဒစဵုဒစးတိုန် အလဵုအသဳတၠအဝဵုပၞာန် နဗဗေၚ်ဇၞော်ဒစါံပန်မ (၈၈၈၈) ရ။ ဆ္ဂး အလဵုအသဳပၞာန်တံ သီထောံအဝဵုတုဲ ဒက်ပ္တန်အလဵုအသဳ နဝတ/နအဖ ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ။

ပ္ဍဲပၠန်ဂတးဗော်ကောံမျူနေတ်ဗၟာတုန် ဂကူဗၟာတံ ကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် အဆံၚ်လ္တူတုဲ ဟွံကဵုဒၞာဲကု ကောန်ဍုၚ် အရၚ် ညးဒုၚ်ဒၟံၚ်ဒဒိုက် ပ္ဍဲမုက်ပၞာန်ရ။ ညးတံ ကၟာတ်လဒဵုလဝ် ပရေၚ်ကောန်ဂကူတုဲ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နွံဒၟံၚ် သၟဝ်တဲဗကပတံ ဒုၚ်တဲပွတံဏံ ဟွံမာန်ရ။ ပ္ဍဲဂိတုဧပရေလ် ၁၉၈၉ ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ သီထောံ အဝဵုဗကပ ပ္ဍဲဌာန်ဂအုပ်ဗကပ ဍုၚ်ဗာန်သာန် (ဍုၚ်ဇၞော်ဝ) တုဲ ပါ်တိတ်ရ။ နူဂှ်တုဲ ညးတံ ပတန်ကၠုၚ်ဗော်ဂကူဝ United Wa State Party (UWSP)၊ ဒပ်ပၞာန်ဂကူဝ United Wa State Army (UWSA)၊ ကဝ်ကာတ် MNDAA၊ မိုၚ်လာ NDAA တံရ။ ဍုၚ်ကြုက်လေဝ် ဒှ်ဒၟံၚ် ဍုၚ်ကောံမျူနေတ်တုဲ ပၠန်ဂတးကောန်ဂကူတံ သ္ဂောံ တန်တဴအာမာန်ဂှ် ညးတံ ကေတ်အဆက် သ္ပၜိုဟ်လလံကဵု အလဵုအသဳပၞာန်ရ။

ဟိုတ်နူဗဗေၚ်ဇၞော် ၁၉၈၈ တုဲ လပှ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ထတ်သ္ကာတ်ကၠုၚ်၊ ကွးဘာတံ ဂၠောဲတိတ်ကၠုၚ်ပၠန်ဂတး ပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံကောန် ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် ဒှ်တိုန်ဓဝိၚ် ဗွဲမလောန်ရ။ လပါ်အလဵုအသဳပၞာန် ‘နဝတ’ လေဝ် ဂွံအခေါၚ်ယွီု အခိၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကြေပ်တုဲ သ္ဂောံဖဍန်ကၠေံ ဇြဟတ်ပံၚ်ကောံ အကြာဂကောံ ဒဳမဝ်ကရေသဳကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် အလဵုအသဳနဝတ ဖျေံဗျူဟာ စရေက်ပ္တိတ် ဂကောံရပ်လွဟ်တံရ။ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဃေန်ညောအ် လုပ်စန်ဒက် ကေတ်ဓဝ်ကၠိုဟ်ခၠၚ်ကု ဂကောံဝ၊ ကဝ်ကာတ်၊မိုၚ်လာတံ ပ္ဍဲ ၁၉၈၉ တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု ဂကောံဝတံ ဂွံကၠုၚ်ဓဝ်ၜိုဟ်လလံ ဒေါအ်ပန်ပှောအ်ရ။

ပရေၚ်ပတန်ဍုၚ်ဝ

ဗီုကောန်ပၞာန်ပၠန်ဂတးဝ UWSA

ဍုၚ်ဇၞော်ဝ “ဗာန်သာန်” ဝွံ လောန်ကၠုၚ် ၅၀ သၞာံတေံဂှ် နွံဆကောန်တာဲ ၂ မတုဲ လၟုဟ်မ္ဂး မှာဇန် ဒှ်တိုန်လၟိဟ် တြဴကိုတ်ပြၚ်ရ။ ဍုၚ်ဇၞော်ဝွံ ပေၚ်ဇဳဒၟံၚ် ကဵုတိုက်ဖျာ၊ ရုၚ်ဂဥုဲ၊ တိုက်သမၠုၚ်၊ ဖျာစသုၚ်၊ ရုၚ်ကိတ်သဳနဝ်တံ န လကျှန်ဍုၚ်ဇၞော်တုဲ ဂၠံၚ်ဍာန်လ္တူဒဵု မွဲဒမြိပ်ဂြိုပ်ဇၞော်တံဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ဂေတ်ကၠောံရ။

ဘဝမံၚ်စံၚ်ဒေသဗာန်သာန်ဂကူဝတံ သၠုၚ်တုဲ သြန်လုပ်သၟာကမၠောန် အဆံၚ်သၟဝ် (ကောန်လိၚ်ကၠောန်ကၠအ် ကေုာံ ရဲဖျေံစၞစသုၚ်) တံဂှ် မွဲဂိတု နွံဒၟံၚ် ဗၞတ်ပန်ကိုတ်- စှ်ကိုတ်ဒကေဝ်ရ။ ပရေၚ်သွံရာန်နာနာကေုာံ ရုၚ် ကိတ်သဳနဝ်တံဂှ် ဒှ်သြန်လုပ်အဓိကတုဲ ဂူတဵုဘိၚ်ခေတ်တမၠာတေံဂှ် လၟုဟ်မ္ဂး ဒှ်တိုန်ကၠုၚ် ကၠအ်လဖက်၊ ကၠအ် ဗ္ၜတ်အိုတ်ရဂှ် ရဲအာစိုပ်လဝ်တံ ဂွံဆဵုရ။

ဒေသရးအုပ်ဓုပ်ဝ (ဝကိုယ်ပိုၚ်အုပ်ချုပ်ခွၚ်႕ရတိုၚ်း) နွံ ဒၟံၚ် ၆ ပွိုၚ်ဍုၚ် (ဟဝ်ပါန်၊ မာၚ်မော၊ ပါန်ဝိုၚ်၊ နာဖာန်၊ မက်မာန်၊ ပါန်သာန်) ဇၞော်သမၠဲနွံ ဗွဲဒးရးရ။ ပိုန်ဒြပ်ညးတံလေဝ် ဖေါအ်ဗြဳ၊ ဒပ်ညးတံလေဝ်ခိုၚ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဝ တံ အာတ်မိက်တိုန် အလဵုအသဳဗၟာ သ္ဂောံသ္ပသမ္တီ “ဍုၚ်ဝ” ဂှ် လုပ်ပ္ဍဲသၞောဝ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်ရ။ ညးတံ လုပ်ပေါဲဗ္တိုက် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သၠုၚ်ပ္တိုန် နူတိဍာ်ဒေသရးအုပ်ဓုပ်ဂှ် ဒက်ပ္တန်အဆံၚ်တွဵုရး (ပြည်နယ်) မွဲ ဟီုမာန်ရ။ ဆ္ဂး အကာဲအရာ ဍုၚ်ဝဂှ် လောန်နူဖိတ်ဒရေဝ်တုဲ စိုပ်ဒၟံၚ်အဆံၚ် (conferation) ရောၚ်ဂှ် ဟီုတဴဒၟံၚ်ရ။

ပ္ဍဲဗာန်သာန်ဂှ် ဂကူဝ နွံ ရ၅ % တုဲ ၂၅ % ဂှ် ဂကူကြုက် ကေုာံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံ တန်တဴဒၟံၚ်ရ။ ဟိုတ်နူကၠောံခ္ဍ ဒှ်မိတ်သဟာဲကဵု ဍုၚ်ကြုက်တုဲ ပရေၚ်သွံရာန် အကြာပယျဵုလေဝ် ဇၞော်မောဝ်ဒၟံၚ်ရ။ ပရေၚ်အုပ် ဓုပ်နာနာ၊ အခေါန်အကံက်၊ မၞိဟ်လုပ်တိတ်၊ ပရေၚ်သၞောဝ်ဓဝ်တံဂှ် ဂကူဝညးတံဟေၚ် စီရေၚ်ပြုပြေၚ်ကေတ် အဝဵုအလာံညးတံဟေၚ် ပစူလဝ်တုဲ ဟွံကဵုအခေါၚ်ကု အလဵုအသဳဗၟာတံ လုပ်ၜေတ်ၜက်ရ။ သရောပ်မ္ဂး ဍုၚ်ဝဂှ် အလဵုအသဳဗၟာတံ ကဵုမှ ဂွံဟွံသေၚ်။ ဟိုတ်နူဒြဟတ်ဇကု ခိုၚ်တုဲ အဝဵုညးတံ တန်ဒၟံၚ် တုဲတုဲရ။ အခေါၚ်ကံကုသဵု ညးတံ၊ ညးတံ ဖန်ဖက်မာန်ဒၟံၚ်ရတုဲ ဂွံဒၟံၚ် ဍုၚ်ဝဇေတ်တ်ရ။

လဝေၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂကောံဝကဵု ဒပ်ပၞာန်

နူကဵု ဗော်ဂကူဝတံ ဂွံကၠုၚ် ဓဝ်ၜိုဟ်လလံ ပ္ဍဲ ၁၉၈၉ တေံတုဲ ညးတံ သ္ပတိုၚ်ခဳ အရာပခိုၚ်ဇြဟတ်နာနာသာ် မွဲဒမြိပ် ဓဝ်ၜိုဟ်လလံ ဗၞတ် (၃၃) သၞာံရ။ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်၊ ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြဳနာနာ တောတက်တိုန်၊ ဒပ်ပၞာန် ဂတာပ်ခေတ် “ဝ” ဒြဟတ်ပဵုတိုန် နလွဟ်ဂတာပ်ခေတ် သီုကၠောန်ပ္တိတ်ကပေါတ်မာန်တုဲ လၟုဟ်မ္ဂး ပ္ဍဲပၞာန် ပၠန်ဂတးဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဝတံ ဒှ်ဒြဟတ်ဇၞော်အိုတ်မွဲရ။

အခိၚ်သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ် သီထိၚ်ထောံအဝဵု ၂၀၂၁ ဂှ် အလုံကၟိန်ဍုၚ်မန် ထုဲထံၚ်တုဲ ပရေၚ်ဒစဵုဒစး သ္ကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သောၚ်ကလးဒၟံၚ်ကု ရဲဒစဵုဒစးတံတုဲ ထပက်ဒၟံၚ်ပၞာန် ပ္ဍဲတွဵုရးချေၚ်၊ ကရေၚ်၊ ကယျာတံရ။ မွဲလပါ်ဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ (ရှမ်းပြည်) တေံ ဒပ်ပၞာန်သေံ က္ဍိုပ်ယတ်သိတ် RCSS နူသ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာ ၜက်လုပ်ကၠုၚ်သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာတုဲ ဂကောံသေံ SSPP ကဵု တအာၚ် TNLA တံ ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက်ကု RCSS ဇၞော် ကဵုဇြဟတ်ရ။ ဂကောံဝဝွံ ဒှ်ဒၟံၚ်မဟာမိတ်ကဵု ဂကောံတအာၚ်၊ သေံ SSPP တံကီု၊ ဂွိၚ်ဖေက်ဂကောံသေံ RCSS ၜက်လုပ်ကၠုၚ် ဇိုၚ်တိဍာ်ဇကုကီုတုဲ ကဵုဇြဟတ်လပါ်ဂကောံတအာၚ်၊ သေံတံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အဃော အလဵု အသဳဗၟာ ယှုက်ထုဲဒၟံၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပၞာန် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ဂကောံပၠန်ဂတးဇၞော် ၂ က္ဍိုပ် လ္တူဒဵုသေံ လေဝ် ထုဲထံၚ်ဒၟံၚ်အရာ ပြိုၚ်ပတိုန်သြဇာ ပၠံၚ်ဒၟံၚ်အလာံ နဆီပါ်ဍာ်ဇွောဝ်ကီုရ။
အတိုၚ်ပရိုၚ်နူဒေသတေံမ္ဂး ဝတံ ကဵုအရီုဗၚ်ကု မဟာမိတ်ညးတံ သီုလွဟ်ဇၞော်တုဲ ဒပ်ပံၚ်ကောံ ပိဂကောံ UWSA-SSPP-TNLA တံ ထဍေၚ်ပတိတ် RCSS နူသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာသေံ၊ ဒေသမာၚ်ကိုၚ် ဂွံတီရ။ တၞဟ်န ပတန်အဝဵု၊ ဒက်ပတိုန်တိဍာ်ဇကုဟေၚ် ဒှ်တိုၚ်ပ္ကဴဒပ်ပၞာန်“ဝ”တုဲ ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ညးတံ ဟွံစွံ အရီု အဓိကကွေံရ။ တိုၚ်ခဳဂကူဝဝွံ ညးတၞဟ် ညံၚ်ဟွံဂွံ ၜေတ်လုပ်ကၠုၚ်ဒၞာဲဇကုဂှ် စဵုဒၞာတုဲ ပခိုၚ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ် ဇကု သီုသမၠဲပတိတ်သြဇာဇကုကီုရောၚ် သ္ဂောံဆဵုရ။
ဗတာၚ် (တိထဝ်ရာ)

တၚ်ကံက်နုက်
Silence on Coup Makes Strategic Sense for Myanmar’s Wa: By Bertil Lintner 12 July 2021
Deciphering Myanmar’s Peace Process: A Reference Guide (2014), By BNI၊ ပရိုၚ်ဧရာဝတဳ